زنبورداری
پیش گفتار:
در زمانهای کهن
این حشرات کوچک وعجیب که فقط درکلنی هایی زندگی می کنندوباقوانین
پیچیده ای اداره می شوندوکارپربارآنها درتاریکی انجام می گیردتوجه بشرراجلب
کردند.این تحقیق رابه این خاطرمی نویسیم که میل دارم تحقیقات سوءمطالعات خود را از
زنبورها و نقش مهمی که آنها درزندگی انسانها بازی
می کنند و منافع عظیمی که پرورش آنها در بردارد بدهم.
«انَ فی ذالِکَ
لَایاتٍ لِقومٍ یَتَفَکَرونُ»«درکارزنبورع سل نشانه ای است ازوجودپروردگاربرای
گروهی که می اندیشند.»آفریدگارشگفت انگیزترین جاندار: وخداوندبه زنبورعسل وحی کرد که درکوهها
ودرختان وسقف های بلندمنزل گیرید .سپس ازمیوه های شیرین وشیرینی گلهای خوشبوبخورید
وراه پروردگارتان رابه اطاعت بپویید.آنگاه ازدرون آنها شربتی شیرین به رنگ های
گوناگون بیرون آید.که شفای مردن مااست.دراین کارنیزنشانه ای ازتوانایی
پروردگاربرای اندیشیدن پیدااست.«سوره نحل،آیات 68 و 69 قرآن کریم» گیاه شناسان بیش
ازدویست هزار گونه گیاه عالی وصدوبیست هزارگونه پست راطبقه بندی کرده اند،پرنده شناسان10000نوع پرنده را.جانورشناسان 60000نوع پستاندار میشناسند.
ولی حشره شناسان بیشتراز1000000نوع حشره رانام گذاری کرده اند.بنابراین طبیعت درفراوانی
زندگی حشره بطوراستثنایی فنی است.درسال1758گیاه شناس وپزشک مشهورسوئدی کارل سینه (carlinne)زنبورعسل را آپلیس میلفر (Aplis mllifera) یعنی «عسل زا» نامید.سه سال بعد هم پیشنهاد کرد که این زنبور آپلیس میفیکا (Aplis melifca) یعنی عسل ساز نامید. اولین نامگذاری او بطورگسترده ای تا
امروز باقی مانده است. زنبوران عسل حشراتی اجتماعی هستندکه بصورت خانواده هایی
بزرگ یاکلنی هایی درکندوهازندگی می کنند.
تاریخچه زنبورعسل ووضع امروزی آنها:
تاریخ آشنایی
وفعالیت های انسان برای بهره برداری اززنبورعسل :
عسل خیلی بیش ازانسان درروی زمین بوجودآمده وزندگی
می کرده است .اولین اثروجودی انسان درروی زمین که درکاوش های زمین شناسی تاکنون به
دست آمده متعلق به6000000سال پیش استوحال آن که زنبورعسل حدود 150میلیون سال پیش
وجودداشته ومشغول فعالیت وزادوولدبوده است .منتها درآن زمان فاقدیک زندگی اجتماعی
بوده ومثل خیلی اززنبورهای غیرعسلی امروزی زندگی انفرادی داشته وهرزنبورلانه
مخصوصی به خودراساخته ودرآن زندگی می کرده است .حدود 50 میلیون سال بعد که دوره
رشد و تکثیر شدید گیاهان و گل دادن آنها شروع شد زنبورها ازحالت انفرادی خارج و زندگی اجتماعی را
ترجیح دادند و جمعیتها را به وجود آوردند.
نزدیک به 25
میلیون سال پیش یعنی زمانی که کوههای پیرنه، آلپ، کارپات، قفقاز، البرز شاید همه
حشرات از جمله زنبورعسل فرارسیده بود.
درمقایسه
باسایرحشرات وحیوانات،زنبوران عسل دربین تمام ملل باستانی ازاحترام استثنایی
برخورداربودندبسیاری ازاسطوره ها،افسانه ها،دراستان ها خرافات و افسانه های پریان
را باعث شده اند.
در حدود 5000
سال قبل در مصر باستان یک زنبورعسل با سرخمیده و بالهای کاملا برافراشته سمبل مصر
سفلی بود. مصریها برای اظهار اطاعت نسبت به فرعون برروی دادخواستهای خود تصویر یک زنبورعسل را به عنوان نشان
وفاداری می کشیدند.
حضرت موسی
(ع)درسال14409قبل از میلاد اسرائیلیها را به سرزمینی که در آن عسل و شیر جریان داشته برد .
تاریخچه
زنبورداری درایران:
زنبورداری
درایران هم حتما سابقه تاریخی داشته باشدچه کشوری باچنین فرهنگ کهن ودرخشانی نمی
تواند ازوجودومنافع زنبورعسل بی اطلاع باشد. درروی یک
کارد مفرغی که حدود 800 سال قبل ازمیلاد درلرستان ساخته شده شکل برجسته زنبورعسل دیده می شودپیداشدن این
شیء مفرغی درلرستان معرف قدمت آشنایی ایرانی ها بااین حشره مفیداست.این کارددرموزه
شهربروکسل نگهداری می شود.
نژادهای
زنبورعسل:
مطالعه قشرهای
مختلف زمین نشان می دهد که زنبورعسل خیلی زودترازانسان روی زمین زندگی کرده
است.ووطن اصلی اش هم حدود اروپای مرکزی وجنوبی بوده است.به طورکلی زنبورها 4نوع وهرنوع به چندین نژاد تقسیم می گردند.
1.زنبورهندی
2.زنبوردرشت
3.زنبورریز
4.زنبورعسل(معمولی)
مهم ترین
نژادهای زنبورعسل معمولی عبارتنداز:
1.زنبورعسل اروپای مرکزی یازنبورعسل خاکستری
2. زنبورسیاه
3.
زنبورایتالیایی (زنبورزرد)
4.زنبورقفقازی
5.زنبورنژادایرانی
خواص یک نژادخوب
زنبور:
خواصی که ازیک
نژادخوب بایدانتظارداشت:
1.آرام
باشندونیش نرنند.
2.پرمحصول
باشند.
3.بچه به اندازه
لازم نه کم ونه زیادبدهند.
4.گل های
شهدداررابه سرعت پیداکنند.
5.درمقابل امراض
مقاوم باشند.
6.مصرف عسل زمستانی آنها کم باشند.
7.رشدسالانه شان
راهرچه زودتر(حتی اواخرزمستان)شروع کرده وخیلی سریع به حداکثررشدشان رسیده وبعلاوه
مدت زیادی درحدبالای رشد باقی بماند.
ساختمان بدن
زنبورعسل:
ازسه نظرساختمان
بدن زنبورعسل رامورد بحث قرارمی دهیم:
1.ازنظرساختمان
خارجی
2.ازنظرساختمان
داخلی
3.ازنظرمهم ترین
غده ها
ساختمان خارجی
بدن زنبورعسل:
بدن هرزنبورعسل ازسه قسمت مختلف تشکیل
می شوند.1)سر 2)سینه 3)شکم
سر:سرکه دردوطرف
آن دوچشم بزرگ،درقسمت پایین آن دهان ودرجلویاپیشانیش دوشاخک دیده می شود.
دوعددچشم
مرکب:دوعددچشم که درطرفین سرقراردارندهرچشم زنبورنرتقریبا ازده هزارزنبورساده
تشکیل می گردد.برای دیدن اشیاءدرفاصله دورمورداستفاده قرارمی گیرند.
سه عددچشم
ساده:سه چشم خیلی کوچک درپیشانی به نام چشم های ساده که برای دیدن اشیاءنزدیک است.
دوعددآنتن
یاشاخک:کارآنتن ها لمس کردن وبوییدن است.
دهان همراه
باخرطوم:زنبوربه کمک خرطوم شهدراازروی گلها جمع آوری می کند.
سینه:سینه که
دردوطرف آن دو جفت بال وسه جفت پامتصل شده است.
بالها:چهارعددبال
یاپرکه دوعددآن ها دربالهای جلویی ودوعدددیگردربالهای عقبی نامیده می شوند.
پاها: شش
عددپاکه جفت عقب آن دارای حفره هایی به نام سبدمی باشندوزنبوران عسل گرده های گل رادرآن می گذارندوباخودبه کندوحمل
می کند.
شکم:شکم به
وسیله یک قسمت بسیارباریکی به سینه می چسبددرانتهای شکم مخرج برای رفع مدفوعات
دیده می شود.
ساختمان داخلی
زنبورعسل:زنبورعسل پس ازمکیدن شهدگل بوسیله
خرطوم آنرا بداخل کیسه عسل می فرستند.کیسه عسلی محل
ذخیره عسل وشهداست،سپس ازدیواره،جدارکیسه عسل مقداری دیاستازبه داخل شهدغلیظ ریخته وبعدیک
کانال قیفی باروده بزرگ ارتباط دارد.روده بزرگ به کوچک وصل بوده وروده کوچک به
مخزن ومخزن به مخرج ختم می شود.
غده های مهم:غده
ای به نام ژله روآیال یاوژله شاهانه ترشح می کندوزنبورکارگردارای این غده است.
غده های
بزاقی:ترشحات این غده ها صرف تنیدن به دورخود درموقع (لارو)بودن می باشد.
غده زیرآرواره
ای:درملکه وجوددارد وماده ای ترشح می کند که بوی مخصوصش
باعث شناخت وتمیز ملکه ازسایرزنبورها می گردد وهمین بوموجب نظم درکندو است.
غده های
مومی:چهارجفت غده مومی وجوددارد که سه جفتش فعالندوموم ترشح می کنندوبه کارساختن
سلولها شان می پردازند.
غده بویایی:غده
بویایی مخصوص تشخیص بوهاست.هرزنبورهنگام بازگشت به کندوبه وسیله همین غده بوی
جمعیت خودش راحس کرده وبه کندوی دیگری نمی رودویاوقتی که زنبوری به کندویش برمی
گردد دربازگشت زنبورهای نگهبان بوسیله همین غده تشخیص می دهند که آیاوی متعلق به
کندوی خودشان است یانه.
غده های
مخزنی:ترشحات این غده ها مانع پوسیدگی مدفوعات ودرنتیجه مانع پوسیدگی روده ومرگ
زنبورمی گردد.
سیستم تنفسی: سیستم تنفسی زنبورعسل بسیارتکامل یافته استوسیستم ریوس شامل: کیسه های هوایی،خرطوم های ریوی،برانش
ها ونایژک ها ی موئین می باشد.
خانه
زنبورعسل:یک جعبه تخته ای سروته بسته که کندو نام دارد محل زندگی زنبورعسل می باشد .کندومحلی است
که زنبورها درآن تولیدیافته،کارکرده،خواهرا ن وبرادران
خودرا پرورش داده وموادغذایی لازمه را درآ انبارذخیره داده وموادغذایی لازمه
رادرآن انبارذخیره می کنند.
دونوع کندو
داریم:
1)کندوباقابهای
ثابت یاکندوی محلی:کندوهای تنه درختی،کندوهای کلی،کندوهای سبدی، کندوهای کوزه ای،
کندوهای کدویی.
2)کندوباقابهای
متحرک یاکندوهای جعبه ای یاکندوهای فرنگی.
شان یا قآب بافته شده:
دیواره ای است
که زنبورها رویشان کارکرده وحفره ها یاسلول های 6ضلعی
به تعداد زیادبه عمق حدود13تا18میلی لیتربرای ذخیره کردن عسل وگرده گل یابرای تخم گذاری ملکه درداخلشان درست کرده اند.
وسایل کار:
درزنبورداری هم
مثل اغلب فنون برای آسان ترنمودن نتیجه وبالا بردن مقدارمحصول و به خصوص بی
خطرکردن تماسی راکه مااجبارا بازنبورهابایدداشته باشیم یعنی محافظت درمقابل نیش زنبورعسل به وسایلی احتیاج داریم
که فقط نام آن ها رادراینجاذکرمی کنیم.1- کلاه توری2- دستکش 3- اهرم 4- دودی 5-
کاردک 6- سیم گالوانیزه 7- تخته موم دوز 8- ظرف غذاخوری 9- برس نرم 10- موم دوز
11- جعبه بزرگ 12- قفسه برای ملکه 13- چنگال پولک تراش
14- موم بر15- اکتبراکتور.
اکتبراکتور:وسیله
ای برای بیرون آوردن عسل ازشان .
ادامه در پست
بعدی
منبع:
مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )