مقاله کامل بذر

مقاله کامل بذر

بذر خواب به بذری اشاره دارد که علی رقم وجود شرایط مناسب محیطی قادر به جوانه زنی نیست. در بسیاری از گونه های گیاهی با بررسی شرایط محیطی طبیعی رشد گیاه می توان به راه هایی برای شکستن خواب بذر آنها پی برد.

 

در طبیعت، وجود مکانیسم های خواب باعث می شود تا بذر در شرایط و زمان مناسب جوانه بزند. در زراعت، گیاهان بسیاری همچون غلات، اصلاح شده اند تا دوره خواب آن ها کوتاه شود و عوامل موثر برخواب در طول دوره نگهداری بذر در انبار از بین بروند و وقتی که بذر در زمین کاشته می شود سریعا جوانه بزند.

 

واژه های مهم:

خواب (Dormancy)- معنی کلی: کمبود رشد به دلایل مختلف خارجی و داخلی.

 

خواب بذر (Seed dormancy)- عدم جوانه زنی بذر حتی در شرایطی که عوامل محیطی مساعد هستند.

 

در طبیعت ، خواب بذر فرایندی است که به گونه های مختلف اجازه می دهد تا در شرایط محیطی خاص زنده بمانند. خواب باعث می شود تا عمل جوانه زنی در بهترین زمان و مکان انجام شود تا گیاهچه کوچک و ضعیف صدمه نبیند. البته در گیاهان زراعی سعی شده است تا این خواب از بین برود.

 

سکون (Quiescence)- دوره ای است که در آن بذر در صورتی که آب جذب کند می تواند جوانه بزند. در این دوره هیچ مانع داخلی برای جوانه زنی بذر وجود ندارد.

 

پس رسی (After ripening)- مراحل فیزیولوژیکی است که پس از برداشت بذر در آن اتفاق می افتد و امکان جوانه زنی بذر را بوجود می آورد.

 

خواب اولیه (Primary dormancy)- این خواب زمانی ایجاد می شود که بذر بر روی گیاه قرار دارد و در زمان برداشت بذر در آن وجود دارد.

 

خواب ثانویه (Secondary dormancy)- این خواب برای جلوگیری از جوانه زنی بوده و زمانی ایجاد می شود که بذر از گیاه جدا شده و در شرایط نامطلوب محیطی قرار گیرد. در واقع بذر در ابتدا دارای خواب نبوده و شرایط نامساعد آن را به خواب می برند.

 

مثال: بذر گونه هایی که در بهار می رسند، پس از جدا شدن از گیاه و قرارگیری در خاک به سرعت و بدون وقفه جوانه می زند زیرا خاک مرطوب بوده، دما مطلوب است و فصل رشد به اندازه کافی وجود دارد. اما اگر شرایط محیط نامساعد باشد، مثلا محیط خشک باشد، بذر جوانه نزده و به یک دوره سرما در زمستان نیاز خواهد داشت تا بتوانند در بهار بعد جوانه بزند که شرایط مناسب است و فصل رشد نیز باقی است.

 

در این جا توجه به این نکته لازم است که وقتی بذرها می رسند ممکن است دارای خواب باشند یا نباشند. اگر دارای خواب باشند، بدان معنی است که دارای خواب اولیه هستند. گروهی از بذرها نیز که خواب نیستند، در دوره سکون می باشند. این بذور اگر شرایط محیطی مثل رطوبت و حرارت و ... مناسب باشد به سرعت جوانه خواهند زد. البته همین بذور بدون خواب اولیه نیز اگر خشک شوند وارد دوره خواب خواهند شد.

 

به طور کلی 3 مکانیسم وجود دارد که باعث القای خواب در بذر می شوند:

1-پوشش بذر – پوسته بذر می تواند جذب آب، توسعه جنین، تبادل گازها و شسته شدن مواد شیمیایی بازدارنده جوانه زنی را محدود کند.

 

2- بازدارنده های شیمیایی مثل تنظیم کننده های رشد و غیره.

 

3- عوامل مورفولوژیکی مثل کوچک و یا نابالغ بودن جنین.

 

معمولا خواب بذر ناشی از ترکیب عوامل مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی است.

 

فهرست کلی خواب بذر (نیکو لیوا 1977).

 

خواب اولیه.

A. خواب خارجی- این نوع خواب مربوط به عوملی خارج از جنین است و 3 حالت دارد:

1- فیزیکی

2- مکانیکی

3- شیمیایی

 

B. خواب داخلی – این نوع خواب مربوط به عواملی درون جنین است و 2 حالت دارد:

1- مورفولوژیکی- جنین یا رشد نکرده ، یا بسیار کوچک و باریک است و یا تمایز نیافته است.

2- فیزیولوژیکی- به 3 صورت سطحی، متوسط و عمیق وجود دارد.

 

C. ترکیبی (ترکیبی از خواب های مختلف) که 2 حالت دارد.

1- مورفوفیزیولوژیکی- یا مربوط به محور بالای لپه است یا مربوط به محور بالای لپه و ریشه چه است.

2- خواب خارجی- داخلی.

 

خواب ثانویه.

1- خواب دمایی.

2- خواب شرایط محیطی.

 

 

طبقه بندی و توضیح انواع خواب بذر.

خواب اولیه.

A. خواب خارجی.

1- فیزیکی- پوسته بذر به نفوذ آب مقاوم است و بنابراین رطوبت بذر بسیار کم خواهد بود. در این مورد، حبوبات مثال مناسبی هستند. در این حالت جنین در حالت سکون است. دلیل خواب فیزیکی، ساختار ردیف سلولهای خارجی است که به آب نفوذ ناپذیراست. سلول های بزرگ پارانشیمی، سلول های خارجی لعابی و یا اندوکارپ سخت شده، سه دلیلی هستند که پوسته بذر را به آب نفوذ ناپذیر می کنند. این گونه پوسته بذر در مراحل آخر رشد بذر، ایجاد می شود.

 

 

 

در مطالعه ای بر روی گیاه خاراگل یا همان شبدرک (Coronilla varia) مشخص شد که با افزایش عمق سوراخ ایجاد شده در پوسته بذر، مقدار نفوذ آب به آن افزایش پیدا می کند.

 

2- خواب مکانیکی- در این خواب، پوسته بذر به قدری سخت است که به جنین اجازه بزرگ شدن در حین جوانه زنی را نمی دهد. دلیل این موضوع عبارت است از ساختار پوسته بذر. این نوع خواب به عنوان مثال در زیتون اتفاق می افتد.

 

در طبیعت پوسته سخت بذور به تدریج توسط عواملی همچون اسید ها، میکروارگانیسم ها، رطوبت و گرما و آتش سوزی جنگل از بین رفته و نازک می شود. برای غلبه بر این پوسته به طور مصنوعی نیز می توان آنرا با سنباده سایید یا از آب داغ، اسید، محیط گرم و مرطوب، آتش (که در طبیعت باعث ذوب شدن رزین میوه های کاج می شود) و ... استفاده نمود. وقتی پوسته سخت بذر خراش بر دارد، آب می تواند وارد بذر شود. البته در این زمان بذر نسبت به هجوم میکروارگانیسم ها حساس تر است.

 

3- خواب شیمیایی- وجود مواد شیمیایی بازدارنده در پوسته خارجی بسیار از میوه ها و بذرها باعث بروز خواب شیمیایی در آنها می شود. این مواد در میوه های آبدار و نیز در غلاف یا کپسول میوه های خشک وجود دارند. سیب، مرکبات، انگور و گیاهان بیابانی مثال هایی در این رابطه هستند. به ندرت می توان این نوع خواب را با نگهداری بذر در محیط خشک از بین برد. این نوع خواب ممکن است در دیگر بافت های اطراف جنین مثل اندوسپرم نیز وجود داشته باشد.

 

بعلاوه تبادل اکسیژن نیز ممکن است توسط یک لایه ها لعابی محدود شود. این حالت نیز در اسفناج و برخی از گیاهان تیره آستراسه (مرکبان= کاسنی) دیده شود.

 

در طبیعت این مواد توسط باران های شدید از پوسته بذر آبشویی شده و گاهی اوقات نیز جذب ذرات خاک می شوند. به طور مصنوعی نیز می توان این مواد را از پوسته بذر با آب جاری شست و یا اگر آب ساکن است آن را چند روز به طور روزانه عوض نمود، از تیمار سرما دهی استفاده کرد یا با استفاده از هورمونهایی مثل GA3 پوسته بذر را از بین برد.

 

منبع:

 

B. خواب درونی.

1- خواب مورفولوژیکی.

در این نوع خواب در هنگام رسیدن بذر، جنین رشد کامل نکرده است و پس از جدا شدن از گیاه نیز جنین به دوره ای نیاز دارد تا رشد کند. در این وضعیت، فضایی که جنین درون بذر اشغال می کند مهم است. این حالت در برخی گونه های علفی مثل جنس آلاله و خشخاش ، برخی گونه های چوبی مثل درخت راج و گیاهان گرمسیری مثل نخل خرما وجود داشته و اغلب همراه با خواب های دیگر مثل سخت بودن پوسته بذر است. سه حالت دارد:

 

* جنین رشد نکرده- در مرحله تشکیل جنین ایجاد می شود و ممکن است به خاطر وجود مواد شیمیایی باز دارنده باشد. مثل تیره های آلاله، خشخاش و عشقه.

 

* جنین بسیار کوچک و باریک- در مرحله رشد جنین رخ داده و باعث می شود تا جنین تنها به اندازه نصف فضای مربوط به خود رشد کند. عوامل بازدارنده شیمیایی نیز ممکن است وجود داشته باشند. مثل تیره های جعفری (چتریان)، ورسک و پامچال.

 

* جنین تمایز نیافته- مثل خانواده ثعلب.

 

برای از بین بردن این نوع خواب ها به طور مصنوعی می توان از دماهای متناوب سرد و گرم، هورمون GA3 و یا تیمار سرما دهی استفاده نمود ( دمای 59 درجه فارنهایت).

 

برخی از گونه های گرمسیری نیز به یک دوره با دمای بالا نیاز دارند تا رشد جنین آن ها کامل شود. درمورد درخت خرما حدود چند سال است طول می کشد تا در شرایط طبیعی بذر بتواند جوانه بزند که این دوره را می توان با تیمار دمایی (در 100 درجه فارنهایت) کوتاه نمود.

 

2- خواب فیزیولوژیکی.

* سطحی- معمولا کوتاه مدت بوده و در مدت نگهداری در انبار از بین می رود. حدود 1 تا 6 ماه طول کشیده و اصلی ترین مشکلی که ایجاد می کند در آزمایشگاه های تست بذر است.

 

خواب نوری- به نظر می رسد که عوامل کنترل کننده آن در غشای درونی بذور تازه برداشت شده باشد. می تواند تحت تاثیر بازدارنده های شیمیایی و یا کمبود تبادل اکسیژن باشد. معمولا در بذوری که به نور نیاز دارند تا جوانه بزنند دیده می شود. این نوع خواب نیز از یک تا شش ماه طول کشیده و با نگهداری در انبار از بین می رود. در بذر گیاهانی مانند کاهو، بین نیاز دمایی و نوری واکنش هایی وجود دارد. به عنوان مثال، بذر کاهو زمانی که تازه است به نور نیاز دارد تا جوانه بزند. اما این نیاز نوری می تواند توسط دمای کم جایگزین شود به نحوی که بذر کاهو می تواند در تاریکی و با دمای زیر 73 درجه فارنهایت جوانه بزند.

 

هورمون ها نیز می توانند بر جوانه زنی بذور حساس به نور موثر باشد. ABA در نور و تاریکی از جوانه زنی بذر جلوگیری می کند. کینتین (یک سیتوکنین) تنها در نور می تواند بر اثر ABA غلبه کند. تیمار ABA بعلاوه GA3 در تاریکی منجر به هیچ گونه جوانه زنی نمی شود اما اگر کنیتین نیز به آنها اضافه شود بذور جوانه خواهند زد.

 

عوامل کنترل کننده خواب نوری در فیتوکروم ها وجود دارند. نور آفتاب (نسبت نور قرمز به نور قرمز دور = 2 به 1) فیتوکروم را به حالت فعال تبدیل می کند. اما زمانی که شاخ و برگ گیاهان روی زمین سایه انداخته باشد (نسبت نور قرمز به قرمز دور = 12/0 به 1 تا 70/0 به 1)، نور قرمز دور غلبه خواهد داشت و فیتوکروم به شکل غیر فعال تبدیل می شود.

 

وجود برخی از ویژگی ها در گیاهان علفی مثل گیاهان یکساله و سبزیجات، در آزمایشگاه های آزمون بذر ایجاد مشکل می کند. زیرا این آزمایشگاه ها با بذوره تازه برداشت شده سروکار دارند. در طول دوره انبار داری، این ویژگی ها از بین رفته و با خشک شدن بذر، پوسته نیز آب خود را از دست داده و دیگر از نظر فیزیولوژیکی فعال نیست.

 

برای غلبه بر این نوع خواب به طور مصنوعی، استفاده از تیمار هایی مثل نگهداری در محیط خشک، سرمادهی به مدت چند روز، نور در تناوب با دما، نیترات پتاسیم (KNO3) و هورمون هایی مثل GA3 مفید خواهد بود.

 

 

* خواب فیزیولوژیکی عمق متوسط- در این حالت عوامل کنترل کننده خواب در پوسته بذر، بافت های احاطه کننده جنین و نیز خود جنین قرار دارند. این خواب مشخصه سوزنی برگان است. البته جنین خواب نبوده و در حالت سکون است و اگر شرایط مناسب باشد جوانه خواهد زد ولی مکانیسم دقیق آن مشخص نیست. سرما زمان لازم برای جوانه زدن را کاهش می دهد اما به طور قطعی نیز مورد نیاز نیست. میزان تیمار تناوب دمایی لازم نیز به مقدار قابل توجهی کمتر از خواب فیزیولوژیکی عمیق است.

 

سرمادهی باعث می شود تا نیروی ایجاد شده توسط ریشه چه افزایش یابد. با آزاد شدن خواب، این نیرو نیز زیاد شده و اگر مدت آن کافی باشد، ممکن است ریشه چه از پوسته بذر خارج شود. به این عامل پتانسیل رشد گفته می شود که روشی غیر مستقیم برای انداه گیری نیرویی است که توسط ریشه چه به کار رفته تا پوسته را سوراخ کند.

 

برخی بذرها که به طور کلی در گروه خواب های خارجی قرار داشتند (مثل زیتون و گردو)، توسط فردی به نام Geneve در بخش خواب فیزیولوزیکی عمق متوسط طبقه شده اند زیرا علاوه بر خواب مکانیکی که توسط اندوکارپ ایجاد می شود به یک دوره تیمار سرما دهی نیز نیاز دارند.

 

به منظور غلبه کردن بر این نوع خواب به طور مصنوعی می توان از تیمار دماهای متناوب به مدت یک تا چند ماه استفاده نمود. البته GA3 نیز موثر خواهد بود (نکات دقیق تیمار تناوب دمایی مانند خواب فیزیولوژیکی عمیق می باشد).

مقاله کامل بذر

بذر خواب به بذری اشاره دارد که علی رقم وجود شرایط مناسب محیطی قادر به جوانه زنی نیست. در بسیاری از گونه های گیاهی با بررسی شرایط محیطی طبیعی رشد گیاه می توان به راه هایی برای شکستن خواب بذر آنها پی برد.

 

در طبیعت، وجود مکانیسم های خواب باعث می شود تا بذر در شرایط و زمان مناسب جوانه بزند. در زراعت، گیاهان بسیاری همچون غلات، اصلاح شده اند تا دوره خواب آن ها کوتاه شود و عوامل موثر برخواب در طول دوره نگهداری بذر در انبار از بین بروند و وقتی که بذر در زمین کاشته می شود سریعا جوانه بزند.

 

واژه های مهم:

خواب (Dormancy)- معنی کلی: کمبود رشد به دلایل مختلف خارجی و داخلی.

 

خواب بذر (Seed dormancy)- عدم جوانه زنی بذر حتی در شرایطی که عوامل محیطی مساعد هستند.

 

در طبیعت ، خواب بذر فرایندی است که به گونه های مختلف اجازه می دهد تا در شرایط محیطی خاص زنده بمانند. خواب باعث می شود تا عمل جوانه زنی در بهترین زمان و مکان انجام شود تا گیاهچه کوچک و ضعیف صدمه نبیند. البته در گیاهان زراعی سعی شده است تا این خواب از بین برود.

 

سکون (Quiescence)- دوره ای است که در آن بذر در صورتی که آب جذب کند می تواند جوانه بزند. در این دوره هیچ مانع داخلی برای جوانه زنی بذر وجود ندارد.

 

پس رسی (After ripening)- مراحل فیزیولوژیکی است که پس از برداشت بذر در آن اتفاق می افتد و امکان جوانه زنی بذر را بوجود می آورد.

 

خواب اولیه (Primary dormancy)- این خواب زمانی ایجاد می شود که بذر بر روی گیاه قرار دارد و در زمان برداشت بذر در آن وجود دارد.

 

خواب ثانویه (Secondary dormancy)- این خواب برای جلوگیری از جوانه زنی بوده و زمانی ایجاد می شود که بذر از گیاه جدا شده و در شرایط نامطلوب محیطی قرار گیرد. در واقع بذر در ابتدا دارای خواب نبوده و شرایط نامساعد آن را به خواب می برند.

 

مثال: بذر گونه هایی که در بهار می رسند، پس از جدا شدن از گیاه و قرارگیری در خاک به سرعت و بدون وقفه جوانه می زند زیرا خاک مرطوب بوده، دما مطلوب است و فصل رشد به اندازه کافی وجود دارد. اما اگر شرایط محیط نامساعد باشد، مثلا محیط خشک باشد، بذر جوانه نزده و به یک دوره سرما در زمستان نیاز خواهد داشت تا بتوانند در بهار بعد جوانه بزند که شرایط مناسب است و فصل رشد نیز باقی است.

 

در این جا توجه به این نکته لازم است که وقتی بذرها می رسند ممکن است دارای خواب باشند یا نباشند. اگر دارای خواب باشند، بدان معنی است که دارای خواب اولیه هستند. گروهی از بذرها نیز که خواب نیستند، در دوره سکون می باشند. این بذور اگر شرایط محیطی مثل رطوبت و حرارت و ... مناسب باشد به سرعت جوانه خواهند زد. البته همین بذور بدون خواب اولیه نیز اگر خشک شوند وارد دوره خواب خواهند شد.

 

به طور کلی 3 مکانیسم وجود دارد که باعث القای خواب در بذر می شوند:

1-پوشش بذر – پوسته بذر می تواند جذب آب، توسعه جنین، تبادل گازها و شسته شدن مواد شیمیایی بازدارنده جوانه زنی را محدود کند.

 

2- بازدارنده های شیمیایی مثل تنظیم کننده های رشد و غیره.

 

3- عوامل مورفولوژیکی مثل کوچک و یا نابالغ بودن جنین.

 

معمولا خواب بذر ناشی از ترکیب عوامل مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی است.

 

فهرست کلی خواب بذر (نیکو لیوا 1977).

 

خواب اولیه.

A. خواب خارجی- این نوع خواب مربوط به عوملی خارج از جنین است و 3 حالت دارد:

1- فیزیکی

2- مکانیکی

3- شیمیایی

 

B. خواب داخلی – این نوع خواب مربوط به عواملی درون جنین است و 2 حالت دارد:

1- مورفولوژیکی- جنین یا رشد نکرده ، یا بسیار کوچک و باریک است و یا تمایز نیافته است.

2- فیزیولوژیکی- به 3 صورت سطحی، متوسط و عمیق وجود دارد.

 

C. ترکیبی (ترکیبی از خواب های مختلف) که 2 حالت دارد.

1- مورفوفیزیولوژیکی- یا مربوط به محور بالای لپه است یا مربوط به محور بالای لپه و ریشه چه است.

2- خواب خارجی- داخلی.

 

خواب ثانویه.

1- خواب دمایی.

2- خواب شرایط محیطی.

 

 

طبقه بندی و توضیح انواع خواب بذر.

خواب اولیه.

A. خواب خارجی.

1- فیزیکی- پوسته بذر به نفوذ آب مقاوم است و بنابراین رطوبت بذر بسیار کم خواهد بود. در این مورد، حبوبات مثال مناسبی هستند. در این حالت جنین در حالت سکون است. دلیل خواب فیزیکی، ساختار ردیف سلولهای خارجی است که به آب نفوذ ناپذیراست. سلول های بزرگ پارانشیمی، سلول های خارجی لعابی و یا اندوکارپ سخت شده، سه دلیلی هستند که پوسته بذر را به آب نفوذ ناپذیر می کنند. این گونه پوسته بذر در مراحل آخر رشد بذر، ایجاد می شود.

 

 

 

در مطالعه ای بر روی گیاه خاراگل یا همان شبدرک (Coronilla varia) مشخص شد که با افزایش عمق سوراخ ایجاد شده در پوسته بذر، مقدار نفوذ آب به آن افزایش پیدا می کند.

 

2- خواب مکانیکی- در این خواب، پوسته بذر به قدری سخت است که به جنین اجازه بزرگ شدن در حین جوانه زنی را نمی دهد. دلیل این موضوع عبارت است از ساختار پوسته بذر. این نوع خواب به عنوان مثال در زیتون اتفاق می افتد.

 

در طبیعت پوسته سخت بذور به تدریج توسط عواملی همچون اسید ها، میکروارگانیسم ها، رطوبت و گرما و آتش سوزی جنگل از بین رفته و نازک می شود. برای غلبه بر این پوسته به طور مصنوعی نیز می توان آنرا با سنباده سایید یا از آب داغ، اسید، محیط گرم و مرطوب، آتش (که در طبیعت باعث ذوب شدن رزین میوه های کاج می شود) و ... استفاده نمود. وقتی پوسته سخت بذر خراش بر دارد، آب می تواند وارد بذر شود. البته در این زمان بذر نسبت به هجوم میکروارگانیسم ها حساس تر است.

 

3- خواب شیمیایی- وجود مواد شیمیایی بازدارنده در پوسته خارجی بسیار از میوه ها و بذرها باعث بروز خواب شیمیایی در آنها می شود. این مواد در میوه های آبدار و نیز در غلاف یا کپسول میوه های خشک وجود دارند. سیب، مرکبات، انگور و گیاهان بیابانی مثال هایی در این رابطه هستند. به ندرت می توان این نوع خواب را با نگهداری بذر در محیط خشک از بین برد. این نوع خواب ممکن است در دیگر بافت های اطراف جنین مثل اندوسپرم نیز وجود داشته باشد.

 

بعلاوه تبادل اکسیژن نیز ممکن است توسط یک لایه ها لعابی محدود شود. این حالت نیز در اسفناج و برخی از گیاهان تیره آستراسه (مرکبان= کاسنی) دیده شود.

 

در طبیعت این مواد توسط باران های شدید از پوسته بذر آبشویی شده و گاهی اوقات نیز جذب ذرات خاک می شوند. به طور مصنوعی نیز می توان این مواد را از پوسته بذر با آب جاری شست و یا اگر آب ساکن است آن را چند روز به طور روزانه عوض نمود، از تیمار سرما دهی استفاده کرد یا با استفاده از هورمونهایی مثل GA3 پوسته بذر را از بین برد.

 

منبع:

 

B. خواب درونی.

1- خواب مورفولوژیکی.

در این نوع خواب در هنگام رسیدن بذر، جنین رشد کامل نکرده است و پس از جدا شدن از گیاه نیز جنین به دوره ای نیاز دارد تا رشد کند. در این وضعیت، فضایی که جنین درون بذر اشغال می کند مهم است. این حالت در برخی گونه های علفی مثل جنس آلاله و خشخاش ، برخی گونه های چوبی مثل درخت راج و گیاهان گرمسیری مثل نخل خرما وجود داشته و اغلب همراه با خواب های دیگر مثل سخت بودن پوسته بذر است. سه حالت دارد:

 

* جنین رشد نکرده- در مرحله تشکیل جنین ایجاد می شود و ممکن است به خاطر وجود مواد شیمیایی باز دارنده باشد. مثل تیره های آلاله، خشخاش و عشقه.

 

* جنین بسیار کوچک و باریک- در مرحله رشد جنین رخ داده و باعث می شود تا جنین تنها به اندازه نصف فضای مربوط به خود رشد کند. عوامل بازدارنده شیمیایی نیز ممکن است وجود داشته باشند. مثل تیره های جعفری (چتریان)، ورسک و پامچال.

 

* جنین تمایز نیافته- مثل خانواده ثعلب.

 

برای از بین بردن این نوع خواب ها به طور مصنوعی می توان از دماهای متناوب سرد و گرم، هورمون GA3 و یا تیمار سرما دهی استفاده نمود ( دمای 59 درجه فارنهایت).

 

برخی از گونه های گرمسیری نیز به یک دوره با دمای بالا نیاز دارند تا رشد جنین آن ها کامل شود. درمورد درخت خرما حدود چند سال است طول می کشد تا در شرایط طبیعی بذر بتواند جوانه بزند که این دوره را می توان با تیمار دمایی (در 100 درجه فارنهایت) کوتاه نمود.

 

2- خواب فیزیولوژیکی.

* سطحی- معمولا کوتاه مدت بوده و در مدت نگهداری در انبار از بین می رود. حدود 1 تا 6 ماه طول کشیده و اصلی ترین مشکلی که ایجاد می کند در آزمایشگاه های تست بذر است.

 

خواب نوری- به نظر می رسد که عوامل کنترل کننده آن در غشای درونی بذور تازه برداشت شده باشد. می تواند تحت تاثیر بازدارنده های شیمیایی و یا کمبود تبادل اکسیژن باشد. معمولا در بذوری که به نور نیاز دارند تا جوانه بزنند دیده می شود. این نوع خواب نیز از یک تا شش ماه طول کشیده و با نگهداری در انبار از بین می رود. در بذر گیاهانی مانند کاهو، بین نیاز دمایی و نوری واکنش هایی وجود دارد. به عنوان مثال، بذر کاهو زمانی که تازه است به نور نیاز دارد تا جوانه بزند. اما این نیاز نوری می تواند توسط دمای کم جایگزین شود به نحوی که بذر کاهو می تواند در تاریکی و با دمای زیر 73 درجه فارنهایت جوانه بزند.

 

هورمون ها نیز می توانند بر جوانه زنی بذور حساس به نور موثر باشد. ABA در نور و تاریکی از جوانه زنی بذر جلوگیری می کند. کینتین (یک سیتوکنین) تنها در نور می تواند بر اثر ABA غلبه کند. تیمار ABA بعلاوه GA3 در تاریکی منجر به هیچ گونه جوانه زنی نمی شود اما اگر کنیتین نیز به آنها اضافه شود بذور جوانه خواهند زد.

 

عوامل کنترل کننده خواب نوری در فیتوکروم ها وجود دارند. نور آفتاب (نسبت نور قرمز به نور قرمز دور = 2 به 1) فیتوکروم را به حالت فعال تبدیل می کند. اما زمانی که شاخ و برگ گیاهان روی زمین سایه انداخته باشد (نسبت نور قرمز به قرمز دور = 12/0 به 1 تا 70/0 به 1)، نور قرمز دور غلبه خواهد داشت و فیتوکروم به شکل غیر فعال تبدیل می شود.

 

وجود برخی از ویژگی ها در گیاهان علفی مثل گیاهان یکساله و سبزیجات، در آزمایشگاه های آزمون بذر ایجاد مشکل می کند. زیرا این آزمایشگاه ها با بذوره تازه برداشت شده سروکار دارند. در طول دوره انبار داری، این ویژگی ها از بین رفته و با خشک شدن بذر، پوسته نیز آب خود را از دست داده و دیگر از نظر فیزیولوژیکی فعال نیست.

 

برای غلبه بر این نوع خواب به طور مصنوعی، استفاده از تیمار هایی مثل نگهداری در محیط خشک، سرمادهی به مدت چند روز، نور در تناوب با دما، نیترات پتاسیم (KNO3) و هورمون هایی مثل GA3 مفید خواهد بود.

 

 

* خواب فیزیولوژیکی عمق متوسط- در این حالت عوامل کنترل کننده خواب در پوسته بذر، بافت های احاطه کننده جنین و نیز خود جنین قرار دارند. این خواب مشخصه سوزنی برگان است. البته جنین خواب نبوده و در حالت سکون است و اگر شرایط مناسب باشد جوانه خواهد زد ولی مکانیسم دقیق آن مشخص نیست. سرما زمان لازم برای جوانه زدن را کاهش می دهد اما به طور قطعی نیز مورد نیاز نیست. میزان تیمار تناوب دمایی لازم نیز به مقدار قابل توجهی کمتر از خواب فیزیولوژیکی عمیق است.

 

سرمادهی باعث می شود تا نیروی ایجاد شده توسط ریشه چه افزایش یابد. با آزاد شدن خواب، این نیرو نیز زیاد شده و اگر مدت آن کافی باشد، ممکن است ریشه چه از پوسته بذر خارج شود. به این عامل پتانسیل رشد گفته می شود که روشی غیر مستقیم برای انداه گیری نیرویی است که توسط ریشه چه به کار رفته تا پوسته را سوراخ کند.

 

برخی بذرها که به طور کلی در گروه خواب های خارجی قرار داشتند (مثل زیتون و گردو)، توسط فردی به نام Geneve در بخش خواب فیزیولوزیکی عمق متوسط طبقه شده اند زیرا علاوه بر خواب مکانیکی که توسط اندوکارپ ایجاد می شود به یک دوره تیمار سرما دهی نیز نیاز دارند.

 

به منظور غلبه کردن بر این نوع خواب به طور مصنوعی می توان از تیمار دماهای متناوب به مدت یک تا چند ماه استفاده نمود. البته GA3 نیز موثر خواهد بود (نکات دقیق تیمار تناوب دمایی مانند خواب فیزیولوژیکی عمیق می باشد).

بذر

بذر

 

گردآورنده:م.یزدی راوندی-دانشجوی رشته گیاهان دارویی و معطر

 

منبع:

 

مقدمه

 

بذر اساس تولید محصولات زراعی است و به عنوان اولین نهاده مصرفی در انتقال صفات ژنتیکی محصول دارای نقش غیر قابل انکاری است.بدون استفاده از بذر خوب حتی با مصرف فراوان انرژی نیز می توان به حداکثر محصول و عملکرد دست یافت.می توان گفت که بذر تنها نهاده ای است که بدون صرف هزینه های اضافی می تواند در افزایش عملکرد نقش مهمی داشته باشد.

 

کاشت بذر پایه کشاورزی اولیه و در نهایت شکل گیری تمدن های بعدی بود.از زمانی که بشر کاشت،برداشت و نگهداری بذرهای علف های چمنی خاص را برای تامین غذای زمستان آموخت،زندگی چادرنشینی را ترک کرد و زیستگاه های دائمی را برای زندگی انتخاب نمود.در داخل بذر نیروی نمویريالعناصر غذایی و مکانیسم های زمانی و مکانی قرار دارند که مراحل بعدی رشد را مخابره می کنند.

ساختار بذری به گونه ای است که می تواند به واسطه نیروهای طبیعی از قبیل: باد،آب،حشرات،پرندگان و حیوانات انتشار نمود.

 

 

تعریف بذر

بذر وسیله ایست برای ازدیاد تکثیر گیاهان و با توجه به اینکه ارزش یک محصول گیاهی به میزان زیادی به کیفیت بذر آن گیاه بستگی دارد،بذر نقش تعیین کننده ای در تغذیه،اقتصائ و زندگی انسانها دارد.و مهمترین نقش آن بعنوان ماده اولیه برای تامین مواد غذایی مورد نیاز ملت ها می باشد.

تعریف دیگری که از بذر می توان بیان نمود،در زراعت بذر(seed) معنای وسیعی دارد.و علاوه بر مفهوم گیاهشناسی،دانه به هر قسمتی از گیاه که جهت کشت و تکثیر مورد استفاده قرار میگیرد نیز اطلاق می شود.به این ترتیب غده زیرزمینی،ساقه نیشکر و ریشه چغندر قند نیز بذر به جساب می آید.

 

ازدیاد گیاهان

ازدیاد نباتات عبارت است از،افزایش در تعداد گیاهان وشامل دو شکل مختلف نمو در چرخه زندگی که گیاهان می شود.که اساسا با هم اختلاف داشته و چرخه جنسی و چرخه غیر جنسی نام دارد. بطوریکه ازدیاد نباتات یا Plant propagation با دو روش تکثیر جنسی یا Sexual و غیر جنسی یا Asexual صورت میگیرد و علاوه بر آن دو روش دیگر به نامهای تولید بذر غیر جنسی Apomixis وریز ازدیادی Micropropagation نیز وجود دارند که در حقیقت ترکیبی از روش های جنسی و غیر جنسی است.

تکثیر جنسی:عبارت است از ازدیاد بوسیله بذر.و شامل ترکیب یاخته های جنسی نر و ماده،تشکیل بذر و به وجود آوردن جمعیتی از نهال های بذری با ژنوتیپ های جدید می باشد.می دانیم که در مراحل تولید مثل گیاه،تقسیم کاهشی کرموزومها(میوز یا Meiosis) دخالت دارد بدین ترتیب که بذر یا جنینی که در بذر زندگی می کند از رشد سلولی ایجاد می شود که خود از تلاقی گامت یا نطفه نر(دانه گرده) و گامت یا نطفه ماده(سلول تخم) به دست آمده است.عقیده عمومی بر آن است که تکثیر جنسی تکامل یافته تر از تکثیر غیر جنسی است.زیرا با تکثیر جنسی انکان ایجاد تغییرات ژنتیکی و سازش با محیط زادتر است و بهمین دلیل بیشتر گیاهان در طبیعت بوسیله بذر تکثیر می شوند.بعلاوه تکثیر تناسلی یا کاشت بذر مزایای زیادی نیز دارد.

گیاهی که از بذر تولید می شود Seedling می نامندو این اصطلاح در باغبانی در تمام زندگی گیاه و زراعت تنها به دوره بلافاصله پس از جوانه زدن بذر اطلاق می شود.

 

تکثیر غیر جنسی:عبارت است از تولید یک گیاه کامل از یک یافته (Cell)،بافت(Tissue)،اندام(Organ ) یا اندام های یک گیاه مادری.در این نوع تکثیر،تقسیم مستقیم سلولی(میتوز Mitosis) دخالت داشته و بنابراین همان ساختمان ژنتیکی گیاه والد در نتایج عینا تکرار می شود.این نوع تکثیر منحصر به گیاهان است زیرا هر یافته گیاهی حاوی کلیه اطلاعات ژنتیکی لازم برای تولید یک گیاه کامل می باشد و از نظر علمی ایجاد یک گیاه کامل حتی از یک یاخته امکانپذیر است.در حیوانات ایجاد یک حیوان کامل از یاخته های همان حیوان ممکن است به ندرت و آنهم تنها در شرایط آزمایشگاهی صورت گیرد.

تکثیر غیر جنسی در گیاهان هم بصورت طبیعی و هم بوسیله انسان انجام می گیرد.و چون در آن تقسیم مستقیم سلولی یا میتوز نقش اساسی دارد تمام گیاهان حاصله از یک گیاه دارای ساختمان ژنتیکی مشابه خواهند بود.مجموعه گیاهانی که به این ترتیب از یک گیاه اولیه حاصل می شوند هم گروه یا کلون(Clone) نامیده می شود.

 

استفاده از تکثیر غیر جنسی بخصوص در گیاهانی بسیار اهمیت دارد که به دلایل مختلف قادر به تواید بذر نیستند یا بذر بسیار کمی تولید می کنند.تکصیر غیر جنسی گیاهان به روشهای مختلفی انجام می شود که عبارتند از:

-قلمه زدن یا Cutting که خود شامل قلمه ساقه،قلمه برگ و قلمه جوانه و برگ می باشد.

-پیوند زدن یا Grafting که خود شامل پیوند جوانه ای،پیوند شاخه بریده شده و پیوند شاخه قطع نشده از پایه مادری و هر یک انواع مختلفی دارد.

-تقسیم یا Division که با استفاده از ساقه رونده،ساقه زیرزمینی یا ریزوم،غده،ریشه گوشتی و یا طوقه ممکن است انجام شود و همچنین استفاده از پاجوش یا تنه جوش.

 

خوابانیدن Layering شامل خوابانیدن ساده،انتهائی،شیاری،مارپیچ ی،تپه ای و هوائی یا چینی است.

جداسازی Separation که با استفاده از پیاز یا پیاز تو پر ممکن است،انجام گیرد.

 

منشا تشکیل بذر

 

1-تولید دانه گرده 2-تولید کیسه جنینی 3-گرده افشانی 4-لقاح Fertilization

 

 

اجزاء و قسمت های مختلف بذر

 

بذر گونه های مختلف از نظر اندازه،شکل،رنگ و ساختمان و... با هم تفاوت دارند و بطور کلی بذر از سه جزء اصلی تشکیل شده:

1-جنین یا رویان 2-بافت های مواد ذخیره ای 3-پوشش های بذر .که هر یک خصوصیاتی به شرح زیر دارند:

 

1-جنین یا رویان Embryo:

رویان عبارت است از گیاه جدیدی که در اثر ترکیب گامتهای نر و ماده در جریان لقاح حاصل شده است این گیاه بسیار کوچک تشکیل شده از یک محور اصلی که دو سر آن دو نقطه رویشی دارد که یکی برای شاخساره و دیگری برای ریشه یا بعبارت دیگر در یکطرف آن ریشه های اولیه بنام ریشه چه یا Radicle و در طرف دیگر ساقه های اولیه بنام ساقه چه یا Plumule قرار دارند.جنین همچنین دارای یک یا چند برگ بذری بنام لپه ها(Cotyledons) Seed leaves است که به محور جنین متصل است.

میدانیم که گیاهان براساس تعداد لپه ها طبق بندی می شوند.گیاهان تک لپه مانند باریک برگانGrasses و یا نخل و نارگیل یک لپه دارند و گیاهان دو لپه مانند لوبیا و درختان هلو و... دارای دو لپه و بازدانگان مانند کاج گاهی تا پانزده لپه دارند.اولین بند ساقه چه را Epicotyle و قسمت محوری زیر آن را Hypocotyle می نامند.

 

2-بافت های ذخیره ای:

این بافت ها ممکن است لپه ها،اندوسپرم Endosperm (درون دانه)یا پریسپرم Perisperm(پیرامون دانه) باشند که اندوسپرم در حین نمو توسط جنین جذب می شود.

 

3-پوشش های بذر Seed coverings:

پوشش های بذر ممکن است شامل پوسته های بذر(Testa)Seed coats بقایای بافت های اطراف کیسه جنینی و اندوسپرم و گاهی قسمت هایی از میوه باشد.پوسته بذر معمولا خشک و ضخیم و سخت است و بمنزله حفاظی برای جنین میباشد تا جابجا کردن بذر را بدون صدمه دیدن جنین امکان پذیر سازد و انبار نمودن آنها برای مدتی طولانی امکان پذیر باشد.پوشش بذر نقش بسیار مهمی در جوتنه زدن بذر دارد و برای اینکه توزیع بذر در طبیعت آسان باشد بذر گاهی ضمائمی مانند بال یا کرک نیز دارد.

 

عوامل محیطی موثر در جوانه زدن بذر

برای اینکه بذر بتواند جوانه بزند باید عوامل داخلی بذر و شرایط محیطی مناسب باشد.عوامل داخلی عبارتند از:زنده بودن بذر،داشتن ذخیره مواد مناسب غذایی کافی تا گیاه تازه جوانه زده تا زمانی که قادر شود با عمل فتوسنتز غذای مورد لزوم خود را تامین و بتواند از مواد ذخیره ای بذر استفاده کند.معمولا هر چقدر مقدار مواد ذخیره ای بذر زیادتر باشد رشد نهال بذری بیشتر خواهد بود. بذرهای چروکیده و کوچک و نارس معمولا مواد غذایی کافی ندارند.

 

مهمترین عوامل محیطی برای جوانه زدن عبارتند از:رطوبت،اکسیژن،حرارت و نور(برای بعضی از گونه ها) و هر یک از این عوامل می توانند جوانه زدن بذر را تحت تاثیر قرار دهند.

 

1-رطوبت:رطوبت برای جوانه زدن بذر باید به مقداری باشد که بذر را کاملا اشباع کرده و پوسته داخلی بذر را نرم کند آب برای نرم کردن پوسته بذر و فعال ساحتن سیستم های داخلی بذر ضروری است.دماهای بالا جذب آب را در بذر افزایش می دهند.ولی پس از آنکه بذر جوانه زد و ریشه چه از آن خارج گردید دیگر مقدار آب قابل وصول برای گیاه جدید بستگی به قدرت ریشه برای وارد شدن به محیط جوانه زدن و توانائی ریشه های جدید برای جذب آب دارد.

میدانیم که پتانسیل ماتریک Matric Potential،عبارت است از قابلیت حرکت آب از خلل و فرج خاک بوسیله لوله های موئین،به طرف بذر.و سرعت این حرکت بستگی دارد به:بافت خاک و ساختار خلل و فرج،فشرده بودن خاک و تماس بذر با خاک همچنان که رطوبت خاک توسط بذر در حال آبگیری،جذب می شود،نزدیکترین ناحیه به اطراف بذر خشک می گردد،که باید با آبی که در خلل و فرج دورتر قرار دارد جبران شود.در نتیجه یک بستر ریزبافت که تماس بیشتری با یذر دارد نگهداری یکنواخت رطوبت در اطراف بذر امکان پذیر تر است.

 

ناگفته نماند تنها چیزی که می توتند بذر را وادار به رشد و نمو و تولید گیاه جدید نماید آب می باشد.بذور آب را تا مدتی که مواد کلوئیدی داخل آنها کاملا خیسشود جذب می نمایند و این عمل در بذوری که زنده اند و قوه نامیه خود را از دست نداده اند و بذوری که قوه نامیه خود را از دست داده اند و مرده اند یکسان انجام می گیرد و انجام آن به هوا احتیاج ندارد.در داخل بذوری

که خیسانده شده اند نیروی زیادی ایجاد می شود و روی همین اصل خیساندن بذر در ظروف دربسته خطرناک می باشد.

 

2-دما:درجه حرارت احتمالا مهمترین عامل محیطی تنظیم کننده جوانه زنی و رشد بعدی گیاه حاصله از بذر است زیرا بر روی میزان جذب آب،و سرعت اعمال متابولیکی داخل بذر اثر میگذارد.دامنه دمایی برای جوانه زدن بذر در گیاهان اهلی به گونه گیاه بستگی دارد،و حتی در یک رقم نیز ممکن است متفاوت باشد،بسیاری از بذور در دمایی بین 5درجه سانتیگراد تا 40درجه سانتیگراد جوانه میزنند.

بطورکلی در دمای پایین سرعت جوانه زدن کم و با افزایش میزان دما میزان جوانه زدن افزوده می شود تا به حد کشنده برسد.برای جوتنه زدن بذر نیز سه نقطه دمایی حداقل،مطلوب و حداکثر مشخص شده که در گونه های مختلف متفاوت است.

 

3-اکسیژن:برای جوانه زدن سریع و یکنواخت تبادل خوب گازها میان جنین و محیط جوانه زنی از اهمیت خاصی برخوردار است.موقعی که اکسیژن در دسترس دانه قرار نگیرد بذر می میرد،زیرا آنچه از سوخت و ساز در دانه بدون حضور اکسیژن حاصل می شود سمی کشنده است.مثلا دانه نخودی که آب جذب کرده و آماده رشد گردیده اگر اکسیژن در اختیار نداشته باشد،مقدار زیادی الکل و اسید لاکتیک در آن جمع می شود.با توجه به ترکیب هوا که 3% گاز کربنیک و 20%اکسیژن دارد،در صورتیکه غلظت گاز کربنیک از 3% بالاتر گردد از جوانه زنی جلوگیری خواهد نمود.و به دلیل افزایش تنفس در طی جوانه زنی به اکسیژن زیادی احتیاج می باشد.بطور کلی میتوان گفت که اثر گاز کربنیک بر جوانه زنی معمولا عکس اثر اکسیژن است،افزایش فشار گاز کربنیک اکثر بذور را در جوانه زنی ناموفق ولی کاهش آن را میزان موجود در هوا مشکلی ایجاد نمی کند.

 

4-نور:نور ممکن است جوانه زدن بذر را تسریع کرده یا از جوانه زدن بذر جلوگیری کند.از حدود 200 گونه بذرهای آزمایش شده حدود نصف آن در مقابل یک نوع نور واکنش می دهند و حدود یک چهارم آنها به مواجه شدن با نورهای مکرر نیاز دارند و در بقیه آنها نور زیاد از جوانه زدن جلوگیری می کند.بذرهای حساس به نور عغالبا ریز هستند و قرار دادن آنها نزدیک سطح خاک از نظر جوانه زدن مناسبتر است.مکانیسم اساسی حساسیت به نور در بذرها شامل رنگدانه های واکنش دار،از نظر فتوشیمیایی می باشد.که فیتوکروم Phytochrome نام دارد و در بسیاری از گیاهان موجود است.از لحاظ اکولوژیکی نقش فیتوکروم در کنترل جوانه زنی بسیار با اهمیت است زیرا به بذر مدفون در زیر خاک امکان میدهد تا زمانی که در معرض نور قرار نگرفته به حالت خواب باقی بماند.وبنابراین فیتوکروم بصورت یک مکانیزم بقا عمل میکند و تنها موقعی به بذر اجازه جوانه زنی می دهد که بهترین شرایط برای استقرار گیاه موجود باشد.

 

سایر عوامل موثر بر جوانه زنی

 

1-فشار اسمزی:فشار اسمزی بالای محلول جوانه زنی،جذب آب را مشکل تر کرده و جوانه زنی را با تاخیر روبرو می کند.توانایی بذرها برای جوانه زنی در شرایط فشار اسمزی بالا بین ارقام و همچنین بین گونه ها متفاوت است،اما همه تحت تاثیر قرار می گیرند.

2-غلظت یون هیدروژنPH:جوانه زنی در محدوده وسیعی از PH انجام می شود.جوانه زنی تقریبا تمام گونه ها در محدوده PH بین 4تا 7/6 به راحتی صورت می گیرد.

3-پیش خیساندن Presoaking :پیش خیساندن بذرها در آب به عنوان ابزاری جهت افزایش جوانه زنی پیشنهاد شده و تسریع جوانه زنی چندین گونه از گندمیان را نیز سبب شده است.قرار دادن بذرها در محلول اسموتیکوم راهکار دیگری است که طی آن رطوبت بذر افزایش می یابد،اما مقدار رطوبت کمتر از مقدار لازم برای آغاز جوانه زنی هنوز به شکل قطعی مشخص نشده است،اما احتمالا دلیل آن فرایندهای هیدرولیتیکی است که در طی پیش خیساندن آغاز می شوند و قندهای ساده حاصل از ان بلافاصله در جریان جوانه زنی به آسانی در سنتز دخیل می شوند.

4-اثرات دمای پایین:یخبندان و شب های سرد ممکن است قبل از برداشت باعث خسارت قابل توجهی به بذر شود.

5-تشعشع:معمولا اشعه گاما باعث کند شدن جونه زنی بذر می شود.تاثیر آن بر ارقام و گونه های بذر متفاوت بوده و در دما و مقدار رطوبت بالای بذر تشدید می شود.

6-خسارت مکانیکی:خسارت مکانیکی در طی برداشت بذر،بوجاری و حمل و نقل آن یکی از مشکلات اساسی در صنعت بذر،به خصوص برای گونه هایی است که بذر درشت و شکننده دارند.علائمخسارت ممکن است به چندین شکل بروز نماید:

 

1-خسارت زیاد به پوسته بذر از این جمله خسارت است

2-خسارت داخلی که تنها پس از جوانه زنی بذر قابل مشاهده خواهد بود

3-شکاف های میکروسکوپی به ویژه در پوسته بذر که کارکرد بذر را کاهش و حساسیت آن را به میکروارگانیسم ها افزایش

می دهد.

4-خسارت پنهان(مخفی یا داخلی)که احتمالا ماهیت فیزیولوژیکی دارد و اثرات آن در قالب کاهش بنیه جوانه زنی ،افزایش زمان تا رسیدگی و کاهش عملکرد بروز می نماید.

 

 

عوامل یا مراحل فیزیولوژیکی جوانه زدن بذر

فرآیند جوانه زنی می تواند به چندین مرحله پی در پی و جدا از هم ولی همزمان تقسیم شود که عبارتند از:

 

مرحله اول-بیدار شدن یا فعال شدن:اولین عملی که در این مرحله انجام می شود جذب آب توسط بذر خشک است.میزان جذب آب به سه عامل زیر بستگی دارد:

1-ترکیب بذر 2-نفوذپذیری پوسته بذر 3-میزان دسترسی بذر به آب

مرحله دوم-هضم و انتقال:در این مرحله چربی ها،پروتئین ها و کربوهیدرات ها که در اندوسپرم،لپه و پریسپرم وجود دارند به مواد شیمیایی ساده تری تبدیل و به نقاط رشد محور جنین انتقال می یابند.این روند بستگی به نوع مواد ذخیره شده در بذر دارد.

مرحله سوم-رشد نهال:در این مرحله در نتیجه تقسیم یاخته ای در نقاط رشد جداگانه محور جنینی،نمو نهال حاصله،آغاز می گردد و پس از آن ساختارهای نهال توسعه می یابند.

 

مراحل سبز شدن بذر بدین ترتیب است که بذر ابتدا آب جذب می کند و در نتیجه در داخل آن آنزیم هائی تولید می شود که مواد غذائی غیر محلول را به موادغذائی محلول و قابل جذب تبدیل می کند.این مواد به نقاط مریستمی جنین انتقال می یلبند و انرژی و مواد لازم برای رشد را تامین می نمایند.

جوانه بذر بستگی به قوه نامه بذر(Viability)و در صورت موجود بودن از بین رفتن رکود بذر(Dormancy)و شرایط مخیطی مناسب دارد بدین معنی که آغاز شدن جوانه زنی به تامین سه شرط نیازمند می باشد:

 

اول:بذر باید قوه نامیه داشته باشد یعنی جنین زنده بوده و قادر به جوانه زدن باشد.

دوم:بذر باید غیر راکد بوده و هیچ مانع ایجاد کننده رکود فیزیکی و شیمیایی برای جوانه زنی نداشته باشد.

سوم:بذر باید با شرایط مساعد محیطی که قبلا شرح داده شده است روبرو گردد.چون بین محیط و شرایط رکود بذر واکنش متقابل وجود دارد نیازهای محیطی ممکن است با گذشت زمان و روش کار با بذر تغییر کند،از اینرو گاهی پرهیز از رکود ممکن است با ایجاد شرایط مناسب محیطی نیز تامین شود.

 

معمولترین راه تعیین قوه نامه بذر عبارت است از تعیین درصد بذوری است که جوانه زده و تولید نهال بذری طبیعی می کنند.بعبارت دیگر قوه نامه عبارت است از نسبت تعداد دانه هایی که در طول مدت معینی سبز می شوند به تعداد یکصد دانه ای که برای آزمایش کشت شده است.مدت سبز شدن،بسته به جنس بذر،متفاوت است عواملی که در قوه نامیه بذر دخالت دارند عبارتند از:

 

محل نگهداری بذر،نوع گیاه،میزان رطوبت بذر و تهویه انبار.

 

*محل نگهداری بذر:محیط گرم و مرطوب موجب می شود که بذرها زودتر قوه نامیه خود را از دست بدهند در حالیکه محیط سرد و خشک موجب دوام قوه نامیه می شود.

*نوع گیاه:هرچه غلاف دانه سخت تر و محکم تر باشد به همان میزان قوه نامیه مدت بیشتری حفظ می گردد.دانه های روغنی بعلت فعل و انفعالات شیمیایی روغن موجود در دانه،قوه نامه خود را زودتر از دست می دهند.

*میزان رطوبت بذر:هر اندازه میزان رطوبت دانه های بذر بیشتر باشد به همان اندازه فساد و خراب شدن دانه ها بیشتر است.

*تهویه انبار:بذور نگهداری شده در انبارهایی که عمل تهویه در آنها بخوبی انجام پذیرد قوه نامیه خود را برای مدت بیشتری حفظ خواهند نمود.هرچه شرایط انبار در جهتی باشد که تنفس بذر را به حداقل برساند عمر بذر در انبار بیشتر می شود،زیرا مهمترین عوامل موثر در تنفس بذر عبارتند از دما،رطوبت نسبی انبار و غلظت گازهای اکسیژن و انیدریدکربنیک،مهمترین دما برای برای انبار کردن بذر حدود 0 تا 18-(صفر تا منهای هجده)درجه سانتیگراد در رطوبت نسبی 4تا6 درصد است هر چند که بعضی از بذور مانند بذر مرکبات در رطوبت های کم قوه نامیه خود را از دست می دهند.

 

 

از دو عامل رطوبت نسبی و دما میزان رطوبت نسبی در کنترل تنفس اهمیت بیشتری دارد.ضمنا غلظت گاز اکسیژن درون انبار نباید از 2درصد کمتر بوده وغلظت گاز انیدریدکربنیک از 5 درصد بیشتر نباشد در عمل شرایط لازم برای انبار کردن بستگی به نوع بذور و طول مدت انبار کردن دارد.

 

مواد شیمیایی تحریک کننده جوانه زنی

 

جیبرلین ها:جیبرلین ها نظیر تیواوره به شکا گسترده در آزمایش های معمولی جوانه زنی استفاده نمی شود،اما ممکن است در برخی موارد مفید واقع شوند.تعدادی از جیبرلین ها تحریک کننده جوانه زنی هستند اما اسید جیبرلیک(CA3)بیشترین مورد استفاده را در این زمینه دارد.

ادامه نوشته

استانداردهای گواهی بذر کشاورزی در ایران

استانداردهای گواهی بذر کشاورزی در ایران:
استانداردهای مشروحه زیر حداقل استانداردهای لازم برای گواهی بذر از نظر خلوص ژنتیکی و تشخیص ارقام است که توسط قسمت کنترل و گواهی بذر مؤسسها صلاح و تهیه نهال و بذر وزارت کشاورزی و با توجه به استانداردهای بین المللی تهیه و تنظیم گردیده و در کلیه استانها مورد استفاده قرار می گیرد. برنامه کنترل و گواهی بذر شامل کاشت ارقام توزیع شده بین پیمانکاران بمنظور تعیین خلوص زنتیکی در مزرعه –تولید- بوجاری و طبقه بندی – نمونه برداری – برچسب زدن و آزمایش تجزیه بذر در آزمایشگاه مطابق با استانداردهای گواهی بذر میباشد. این استانداردها برای گواهی بذور نباتات مختلف به شرح زیر می باشد.

استاندارد گواهی بذر غلات سردسیری
این استاندارد شامل گندم- جو-یولاف- چاودار و تریتیکاله میباشد.
بذر هر رقم خاص از غلات را نباید در زمینی که سال قبل محصول دیگر با ارقام مشابهی که از طرف قسمت کنترل و گواهی بذر قابل محصول دیگری بغیر از غلات یا غیر از همان رقم مورد گواهی کشت شده باشد مانعی برای کاشت این رقم در سال بعد وجود ندارد.

ادامه نوشته