ـ در اشخاص سالخورده مصرف روی و منگنز مفید است.
اهمیت روی در تغذیه و سلامت انسان
تغذیه یکی از مسائل مهم در ارتقاء سطح بهداشت جامعه است. متأ سفانه روی (zn) یکی از موادی است که در تغذیه جامعه ی ما جایگاهی ندارد. روی یک عنصر ضروری کم مصرف برای انسان، دام و گیاه است. اغلب خاک های کشاورزی در ایران آهکی و قلیایی هستند. محققین کشاورزی نشان داده اند که تنها جزء بسیار ناچیز از ترکیبات روی (zn) در خاک های آهکی توسط گیاه جذب شده و ما بقی به فرم های غیر قابل دسترس در خاک تبدیل می شوند. بنابراین چرخه ی غذایی که از گیاهان آغاز می شود از نظر روی (zn) فقیر است. حدود 48 درصد از جمعیت جهان از کمبود روی رنج می برند. (سمینار روی و سلامت انسان در استکهلم سوئد 2000) دلیل اصلی کمبود روی در انسان مصرف زیادی غلات حاوی روی کم در جیره ی غذایی است. در کشور های در حال توسعه مانند ایران، نان یکی از پایه های تغذیه بشمار می رود. بنابراین انتظار می رود کمبود روی در ایران نیز عمومیت داشته باشد. چون قسمت اعظم عنصر روی در سبوس گندم تجمع یافته و نان سفید از نظر محتوی روی (zn) بسیار فقیر می باشد. عنصر روی مانند پلیس راهنمایی و رانندگی عمل می کند و جریان اعمال حیاتی بدن نظیر نگاهداری و کاربرد سیستم آنزیمها و سلولها را هدایت و سرپرستی می کند. در کارامتزاج و پیوند پروتئین اهمیت دارد. انقباض عضلات را کنترل می کند. به تشکیل انسولین کمک می کند و به معالجه ناراحتی های پروستات کمک می کند و رسوب کلسترول را در رگ ها کاهش می دهد. در جلوگیری از ریزش مو و محو خال های سفید روی ناخن موثر است. التیام یافتن زخم های داخلی و خارجی را تسریع می کند. مصرف روی باعث افزایش سیستم ایمنی بدن شده و بدن را در برابر بروز بیماری های عفونی مقاوم می کند. عنصر روی یکی از عناصر تشکیل دهنده مینای دندان است. در اوایل دهه 1960 prasad و همکاران عارضه کم خونی موجود در ایران را که با کوتاهی قد و بلوغ دیررس توام بود به کمبود روی مربوط دانستند. در این افراد غلظت روی پلاسمای خون بسیار پایین بود. هنگامی که به این افراد روی تجویز شد، طول قد آنها در شش ماه بطور متوسط 10- 5 سانتیمتر افزایش یافت. یکی از علل مهم اسهال کودکان، کمبود روی است.
کمی روی در زنان باردار، احتمال سقط جنین و یا زایمان پیش از موعود را سبب می گردد. کمبود روی در دوران بارداری باعث افزایش تا دو برابر، در میزان تولد نوزاد با وزن کم و تا سه برابر زایمان زود رس و کاهش رشد جنین می شود. در صورت کمبود روی ، تسلط بر اعصاب کاهش یافته و انسان زود عصبانی می شود. در شرایط کمبود روی، ضریب هوشی کاهش می یابد. در کمبود آهن تنها هموگلوبین خون پایین است (خستگی و ضعف عمومی) ولی اگر کمبود آهن با کمبود روی همراه باشد که متأسفانه در بعضی موارد چنین است. علاوه بر علایم فوق، تأخیر در ظهور صفات ثانویه جنسی، عوارض پوستی، بزرگی کبد و طحال نیز
شیوع بیشتری می یابد.
تجویز روی در درمان عقیمی در مردان و نازایی در زنان موثر می باشد. نیاز فرد بالغ به روی در روز 16 میلی گرم است ولی در افراد بیمار روزانه باید 220 میلی گرم سولفات روی تجویز شود. در ترمیم زخم پوست، بدن نیاز مبرم به روی دارد. تجویز پمادهای روی در بهبود زخم موثر است. امروزه به جای کپسول سولفات روی از سیترات و گلوکو نات روی استفاده می شود که مزیت بیشتری نسبت به کپسول سولفات روی دارد. روی نقش بسیار ضروری در مراحل تولید مثل دارد. شیر مادران تنها منبع روی برای شیرخواران است. اگر چه به تدریج غلظت این عنصر در شیر مادر کمتر می شود. ولی این امر نباید باعث پیدایش کمبود روی در طفل شود.
زیرا مادر می تواند با افزایش میزان روی در غذا خود تا حد لازم برای شیر دادن مقدار روی لازم را از راه شیر به شیرخوار برساند. محققین گزارش هایی ارائه می دهند دال بر اینکه تجویز روی به میزان 15 میلی گرم در روز در رژیم غذایی مادران شیر ده، باعث افزایش سرعت رشد اطفال آنها در مقایسه با اطفال مادرانی شد که به آنها روی تجویز نشده بود. اگر چه تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است. ولی تجویز روی به مادرانی که شیر آنها به اندازه کافی روی نداشت، باعث افزایش سرعت رشد اطفال آنها شد. بطور کلی علل کمبود روی را می توان به دو دسته تقسیم کرد. دسته اول چند سند رمی که مربوط به نارسایی ها ی متابولیکی یا ژنتیکی است. دسته دوم، علل تغذیه ای می باشد که از دسته اول مهم تر و شایع تر بوده و عبارتست از کمبود روی در رژیم غذایی یا مصرف غذاهای فقیر از انرژی روی. در اینجا به ذکر معمول ترین غذاهایی که حاوی روی می باشند می پردازیم. گوشت، جگر، تخم مرغ، شیر، گندم سبوس دار، ذرت کامل، پیاز، بادام زمینی، شکلات، ماهی و صدف و.... . از بین مواد نامبرده گندم سبوس دار حاوی بالاترین مقدار روی می باشد. بر اساس تحقیقاتی که در ایران انجام گرفته، نشان داده شده است که مشکل کمبود روی در جامعه ایرانی شدید است. همچنین کمبود توام آهن و روی در مواد غذایی ایران عارضه ای به نام «کم خونی ایرانیIranianAnaemid » ایجاد کرده است که در منابع خارجی نیز از آن یاد شده است. همچنین نتایج تحقیقات انجام شده در ایران نشان داده است که عارضه کوتولگی همراه با هیپوگنادیسم و همچنین شیوع بیماری کم خونی بویژه در روستاها ناشی از کمبود روی بوده است ( کماجیان 1372 ) برای حل مشکل کمبود روی راه حل هایی پیشنهاد گردیده است. تنوع رژیم غذایی، غنی سازی غذاها، مصرف مصنوعی آنها به عنوان مکمل غذا و آموزش تغذیه ای صحیح. هر چند که ارزش و اهمیت هر کدام از این روش ها به ویژگی های فرهنگی و اقتصادی هر جامعه بستگی دارد. اما نتایج بررسی در کشور های پیشرفته نشان داده که غنی سازی غذا بهترین و مطمئن ترین و حتی ارزان ترین روش است. باید خاطر نشان کرد که غنی سازی غذاها مهمترین عامل در سلامتی انسان بوده و در صورت کاربرد صحیح انسان را از مصرف دارو بی نیاز می کند. در مورد مصرف روی باید به نکات زیر توجه شود. اگر ویتامین 6B بیشتری مصرف شود به روی بیشتری احتیاج است. در مورد اشخاص مبتلا به بیماری قند نیز چنین است.
ـ به مردان با ناراحتی های پروستات توصیه می شود که غلظت روی (zn) را در بدن خود بالا نگاه دارند.
ـ در مورد معالجه ضعف قوه جنسی، مصرف توام ویتامین B6 با روی موفقیت آمیز بوده است.
ـ در اشخاص سالخورده مصرف روی و منگنز مفید است.
ـ برای منظم کردن عادت ماهانه خانم ها، قبل از اینکه به هورمون متوسل شوند، بهتر است به عنوان مکمل غذایی از روی استفاده شود.ـ اگر روی به جیره غذایی خود افزودید، ویتامین A مصرفی را هم افزایش دهید. متأسفانه در اثر مصرف نامتعادل کودها به ویژه مصرف بالای فسفر در کشور ما جذب روی در محصولات کشاورزی بشدت کاهش یافته است. و این امر سبب کمبود روی در زنجیره غذایی گیاه، دام و انسان گردیده است. با توجه به اینکه بالا بودن سهم غلات در رژیم غذایی را دلیل عمده ای برای کمبود روی در جوامع انسانی می دانند. مسأله کمبود روی در جوامع انسانی را می توان از طریق افزایش غلظت روی در دانه غلات بویژه دانه گندم برطرف نمود ( مارشنر، 1993)
بنابراین تاثیر کود روی در زراعت گندم را باید هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی مورد بررسی قرار داد و کشاورزان را به استفاده بهینه از کود ها تشویق و یاری نمود.
منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )