گل ها و گیاهان زینتی
در باغ ایرانی گلها را معمولا پای درختان در حاشیه خیابانها میکاشتند. ایرانیان از گلهایی استفاده میشد که علاوه بر زیبایی دارای خواص مفید دیگری نظیر عطر خوش، استفادههای طبی و خوراکی بودند استفاده میکردند. در بعضی از باغها قسمتی از محوطه باغ، بنام باغچه، یا گلزار یا گلستان که معمولاً نزدیک بنای اصلی بود را به کاشت گل اختصاص میدادند.
مطالب مربوط به این بخش از منابع گلکاری تألیف دکتر خلیقی و جزوه گیاه شناسی تألیف مهندس حریری تهیه شده است.
1- شمعدانی معمولی: Geranium hortorum
Geraminaceae: تیره
شمعدانی انواع مختلفی دارد و از گلهایی است که سابقه کشت آن در ایران بسیار طولانی است و هر کجا که آب و هوا اجازه کشت آنرا میداد کاشته می شد . شمعدانی گیاهی دائمی و مقاوم نسبت به سرما و سایه است. شمعدانی معمولی از همه معروفتر و بسیار پرگل و زیبایی می باشد. برگهای آن سبز با حاشیه کرم و رنگین میباشد. در زمستان که تابش آفتاب ضعیف است گل نمی دهند و در تابستان بهتر است درسایه نگهداری شوند. از انواع دیگر شمعدانی که در ایران کاشته میشدند میتوان و شمعدانی بهار هلو که در تهران بسیار کشت میشد، شمعدانی عطری که برگهای زیبا با شیارهای عمیق آن بسیار معطر است و شمعدانی اژدری
(Pelargonium domesticum) که کشت آن در بسیاری از نقاط ایران متداول است نام برد. در آخر می توان به شمعدانی پیچ Pelargonium peltatum که برگها در این نوع نسبتاً پهن و گیاه حالت رونده دارد اشاره کرد.
2- سوسن : Lilium longiflorum
Liliaceae : تیره
گلهای آن بسیار زیبا است و در ٿصل بهار گل میدهد. دارای پیاز و تک لپهای است. پیازها را معمولاً در ماههای آذر و دی در گلخانهها میکارند .گل آن درشت و به گلهای مختلٿ زرد، سٿید، نارنجی و قرمز است.
3- بنفشه :Viola
Violaceae: تیره
شامل گونههای بنفشه معطر V. odorata ، بنفشه فرنگی
V.altaica و بنفشه سه رنگ V.tricolor بنفشه V.lutea است.انواع وحشی آن نیز درایران موجود است. گیاهی یکساله و مقاوم به سرما است. در نیمه دوم مرداد ماه بذر آن در هوای آزاد و در بستری از یک خاک سبک کشت می شود در مهر و آبان به محل اصلی برده میشود و تا اواسط بهار سال آینده دارای گل میباشد و مقاوم است. عملیات به نژادی و دو رک گیری در مورد این گیاه در دنیا بسیار انجام گرفته و بهترین نوع آن نسل اول (F1) است. بدیهی است نسلهای بعدی کیفیت و موغوبیت پایینتری دارند . برگهای آن ساده و متناوب و دارای گوشوارک میباشند. گلها نامنظم و منفرد، 5 گلبرک، 5کاسبرگ و 5 پرچم و یا مادگی سه برچهای دارد.حاوی ماده آلکا لوئیدی ویولین (violine) می باشد.
4- نرگس: Narcissus poeticus
Amaryllidaceae : تیره
گیاهی تک لپه، پیازی و دائمی است و گلهای آن معطر و زیبا است. در باغهای تاریخی بسیارکشت میشده است. واریتههای آن بسیار زیاد و بسته به درشتی و ریزی گل آن طبقه بندی میشوند. دارای گلهای شیپوری شکل به رنگ زرد و یا زرد سفید میباشد. تکثیرآ ن بوسیله بذر و پیاز صورت میگیرد. گیاهی علفی، دائمی با برگهای ساده است و باریک گلهای آن منظم، منفرد بوده و در ابتدا در غلافی پوشیدهاند است. میوه آن بصورت کپسول ( میوهای است که از تخمدان مرکب بوجود آمده و در هر برچه چند دانه تولید میشود) بوده دانه آلبومن و محتویات غذایی دانه زیاد دارد.
5- گل حنا : Impatien balsamina
تیره: saminaceae
گیاهی گلدانی، با گلهای ظریف است که هرگل آن 5 گلبرگ قرمز حنایی دارد. برگهای آن ظریف و به رنگ سبز روشن است. و این گیاه بوسیله قلمه تکثیر میشود. از زمانهای قدیم درایران کشت میشده و رنگ صورتی آن نیز موجود است. تکثیر این نوع گل از طریق کاشت بذر نیز به آسانی صورت میگیرد.
6- اختر: Canna generalis
Cannaceae :تیره
گیاهی است دائمی، با ریزومهای ( اندامهای زیر زمینی که بعضی گیاهان به جای ریشه دارند) قومی روی آن جوانه های درشتی رشدونمو می کند. نسبت به سرمای زیاد حساس است. در تابستان به گل مینشیند و گلهای آن به رنگهای سرخ، نارنجی، زرد است.
7- میخک : ianthus cayophyllus
Caryopyllaceae: تیره
گیاهی است بسیار قدیمی با سابقه طولانی کاشت که به خاطر گلهایش در سراسر جهان معروف است. هم به صورت شاخه بریده و هم در باغچه ها قابل کاشت است گل آن در رنگهای بسیار متنوع و بسیار پرپر است. انواع وحشی آن نیز در کوهستانهای ایران، بیشتر در محلهای سنگی میروید. برگهای آن متقابل، ساده، باریک است و جام گل آن دارای 5 گلبرگ دندانه دار
است که از دو قسمت پهنک (قسمت پهن گلبرگ )و ناخنک ( قمست باریک گلبرگ )تشکیل شده است. تکثیر میخک غالباً از طریق رویشی و توسط قلمه گیری از شاخه های سبزآن صورت می گیرد.
8- قرنفل: Dianthus barbatus
Caryophyllaceae : تیره
گلی بسیار زیبا است که گلهایش رنگهای متنوع داشته و در حاشیهها استٿاده میشود. در ایران از قدیم در باغها کشت میشده است. نسبت به سرما مقاوم است. بذر آن در تیر و مرداد کشت و نشاها در شهریور و مهر به محل اصلی منتقل می شود.