فضاي سبز(باغ يا طبيعت دست ساز) در بستر كشورها:
در ايتاليا, حيثيت باغ در گرو فرآيند موزون ،و اجتماع خوش تركيب و پوشش گياهي (بوته ها ، درختچه ها ،درخت ها ) و انواع صدف هاي دريايئ و سنگ هاي زيباي ريز و درشت بود. بعدها گلدان هاي هنري ،مجسمه ها وآبتنديس ها نيز بر آن افزوده گشت. و لاجرم درهر دوره اي تابع شيوه هاي هنري زمانه خود شد.
باغ هاي فرانسه كه در قرون وسطي برخوردار از سادگي بودند در دوران رنسانس ، راه تنوع ، پيچيدگي ، پر كاري غنا پيمودند و در تكامل خود،بيشتر داراي ساختمان، ستاوند،تراس ها ،پله ها ، مجسمه و گلدان ، آبنما و غيره شدند.
از آكسفورد نداي ، «تمام طبيعت يك باغ» ، جدا كننده های گياهي را جانشين ديوار هاي باغ كرد .
در مصر باغ ها، هندسي،محوري ، با تقسيمات چهارگوش و زواياي قائمه بودند با تاكيدي خاص بر احجام و تنديس هاي اعتقادي، و مجسمه هاي فراعنه،استخرهاي بزرگ لبريز از آب نيل ، ارزش ويژه اي به باغ هاي مصري مي داد و ورزش تفريحي قايقراني را نيز خدمت مي كرد.
بر باغپردازي ژاپن عقايد مذهبي و بينش هاي فلسفي حاكم است پرداختن به نباتات پشتوانه اي از قداست كهن دارد. درخت پروري ، گل آرائي ، بوته پيرائي، مراسم چاي ،همسان انجام فرايض ديني است. باغ،ساحتي مقدس، و باغباني فعاليتي عبادي هنري است. هر گله از باغ نمايانگر ظريف زندگي ,عقيده و طبيعتي ديگر است كه در جمع، تركيبي هنري منظري دارد و از زيبايي و تنوع خاصي برخوردار است
.
نوردان ها ،احجام بر ساخته ، راه هاي دلپذير، خرد اندازه اي متواضعانه ، درخت هاي پرداخته ، همخواني خوشايند اصوات مركب از وزش باد و جريان تنظيم شده آب در روياروئي با وسائل و ابزاري كه بر سر راهشان تعبيه شده باغ ژاپني را هويتي ديگر مي بخشد. باغ ژاپني به مدد دلنشيني و چشمنوازي مرزها در نورديده ،ودر سزمين هاي دور از موطن خود عرض اندامي محبوب، و بر باغسازي معاصر تاثيري به سزا دارد. گو اينكه روح حقيقي خود را در ژاپن باقي گذارده و كاريكاتور جسم مجازي را در سير و سياحت بر بيگانگان ارزاني داشته است.
پيشينه تاريخي فضاي سبز( باغ) ايراني
بارخدايا ، سرزمين مرا از خشكسالي حفاظت فرما
روايت است كه: منوچهر پادشاه پيشدادي نخستين سازنده باغ است. كه آنرا بوستان ناميد. يعني كشتزار بوهاي خوب.كوروش اولين كسي است كه درختكاري رديفي منظم (بسان نظم نظامي ) را دستور داد. به دست خود،زيباترين درخت را مدال هاي جواهرنشان بخشيد. جايزه كشاورزي داد و جشن درختكاري معمول داشت.
باغ واژه اي است كه در زبان هاي : پهلوي ، سغدي، فارسي، و عربي با تلفظ هاي مشابه بر معني واحدي ايستاده . فردوس هم علاوه بر بهشت به همين معنا است. بسيار گفته اند كه ريشه پائرادائز فارسي است. و در تطور زبان پارادايز،پاراديس ، پاليز، فرادز، فراديس ، فردوس و پرديس شده و از زبان هاي يوناني،ايتاليايي ، فرانسه و... انگليسي با تلفظ هاي مشابه به پائردائز سر برآورده ، و در عربي با تلفظ فردوس.
از سوي ديگر همريشگي واژگان زبان هاي مختلف نژاد آريايي بر كسي پوشيده نيست.
ايرانيان معتقد به فرشته مقدسي بودند، به نام اورواز كه صدمه زدن به گل و گياه موجب ناراحتي و خشم او مي شد.
كشاورزي و باغسازي در كيش و آئين ايران قديم با قرب و منزلتي روشن و موكد توصيه شده است. نقش درختان بر ديواره هاي پلكان هاي تخت جمشيد حاكي از اهميت باغ در چشم و دل ايراني است. ايرانيان گل را در مرگ و زندگي محترم مي داشتند. گلدان كشف شده در گوري از شهر سوخته سيستان شاهد اين معنا است
.
باغهاي ايراني در شمار قديمي ترين و بهترين باغ هاي جهان است.
در تورات از باغ هاي ايراني، سخن بسيار رفته است.
بقاياي ميانسراها در معماري هاي شيوه هاي پارسي و پارتي خبر از باغ مي دهند.
از باغ پاسارگاد چيزي نمانده.
از دوره ساساني هم آثار باغبندي كاخ سروستان هم از بين رفته.
در عكس هوائي بيستون ، ته رنگ چهار باغ مشاهده مي شود .
در قسمت هائي از تخت جمشيد آثار طريقه آبياري هنوز باقي است. باغ هاي خشايار شاه شهره بودند. او معمار ،شهرپرداز، و باغساز چيره دستي بود .هم او در كتيبه اش خبر مي دهد كه سازندگي ها و آبادانی های زمان پدرم را هم من كرده ام. و تا هجوم اسكندر باقي بودند همچنانكه باغ هاي معلق بابل كه بخت النصر براي همسر ايرانيش ساخته بود.
معماري و ساير آثار هنري،اگر به حال خود رها شوند كم و بيش مي مانند. خاصه كه در امانت خاك باشند. ولي باغ اگر تشنگي بكشد، يا از لطف و سرآوري و مراقبت انساني محروم بماند در اندك مدت مي ميرد. باغهاي قديمي ما مرده اند و خاكشان غبار شده.
سروهاي كاشمر، فريومد، پاريز, ابرقو , چنارهاي بوانات و مسجد جامع قمصر ، كهن توت منج ... و ساير درختان تنومند شهرها و آبادي هاي اين سرزمين كه ريشه در تاريخ دارند، و سرگذشت و داستان ها در كتب، نشانگر اعتقاد و علاقه قلبي نياكان ما به درخت است.
آريائيها به ياد زادگاه نياکان خود كه در آن با كشاورزي ،درختكاري، پيوند گياهان، و پرويش گلبوته ها خو گرفته و حسن تجربه اندوخه بودند. در سراي نوين خود براي رفع محروميت از الطاف سبز و آبي طبيعت, به تدبير، آب هاي مخفي را از زمين بر كشيدند و بر خاك خشك جاري ساختند. و به كشت پرداختند. باغ هائي ساختند چنان سنگين و رنگين كه مورخ يوناني از آنها به خوبي يادها كرده اند. گزنفون به باغ هاي دوران هخامنشي اشاره ها دارد. و از باغ هائي ياد مي كند كه پرديس ناميده مي شدند. ساختن و پرداختن باغ هائي به غايت پر طروات و زيبا در تف سوزان كوير، كه رياضتي مستمر را نياز داشت.
«اگر ايرانيان چنين باغ هائي را پرديس )بهشت( ناميدند پربيراه نبوده است.»
باغسازي ايراني از بازتاب برون مرزي والائي برخوردار است.
در دوران عباسي با انتقال مركز حكمت به بغداد، معماري و باغسازي ايراني برگيره ساخت و ساز حكومتي شد. المعتصم و المتوكل كاخهائي در كرانه هاي دجله پي افكندند. و بر گونه باغ هاي ساساني به باغسازي پرداختند.
با گسترش اسلام، باغسازي ايراني نزد مردم نقاطي كه پذيراي اسلام شدند، رسوخ كرد. به ويژه كشورهائي كه اسلام به واسطه ايران، بدانجا راه يافت و سرزمين هائي كه در حوزه مكتب هنر و معماري ايران بودند. در اروپا از باغ هاي زيبا آندلسي الحمراء را مي توان نام برد. و در آسيا باغ هاي بابري كشمير را كه در شمار نامدارترين باغ هاي دوران اسلامي هستند.
گو اينكه باغ چهلستون اصفهان به احتمال قوي بر روي باغي هخامنشي بنا شده، و همطرح آن. ولي از باغهاي قديمي موجود،عفيف آباد شيراز اصيل و بنام است. اين باغ بر بستر طرح قرن هشتم هجري آرميده است. جز اينكه قوام ساختمان آنرا دستكاري و مسيري بيضي براي خودرو بر آن تحميل كرد. اين باغ را عفيف الدين شيرازي به سال 725 هجري ساخته است.
باغ عباس آباد بهشهر، باغ فين كاشان، باغ شاهزاده ماهان، باغ دولت آباد يزد، باغ دلگشا و باغ ارم شيراز ،نمونه هاي قابل ذكري هستند كه اصول و ضوابط باغسازي ايراني را تا حد زيادي حفظ كرده اند. از ايندست در تمام خطه ايران ،اعم از شهر يا روستا، باغ هائي بوده كه از اغلب آنها نشاني نيست. يا در پي حملات و تاخت و تازها از بين رفته اند.يا با حركت ماسه هاي روان مدفون شده اند يا منبع آبشان خشكيده و يا مثل باغ هزار جريب مورد خشم ديوانگان تاريخ قرار گرفته اند يا با مرگ