از جمله راه‌فنهای مبارزه با آفات می‌توان به روش "نرنابودی" اشاره کرد. در این روش، از تله‌های کایرومو
از جمله راه‌فنهای مبارزه با آفات می‌توان به روش "نرنابودی" اشاره
کرد. در این روش، از تله‌های کایرومونی استفاده می‌شود و با به دام انداختن انبوه
نرها در تله‌های کایرومونی آغشته به مقادیر بسیار اندک یک حشره‌کش، جمعیت آفات تحت کنترل نگهداشته می‌شود. در زیر، چند
مثال در این زمینه ارایه شده است:استفاده از تله‌ی جعبه‌ای حاوی متیل‌اوژنول همراه
با مگسهای نشانه‌گذاری شده نشان داد که این مگسها را می‌توان از فاصله‌ی 6/1 تا 4/2
کیلومتری جلب نمود.
در یک مزرعه‌ی50 هکتاری آناناس, 45 عدد از این تله‌های جعبه‌ای، هزاران مگس نر را از بین بردند و در ناحیه‌ای به وسعت
حداقل 4/10 کیلومتر مربع, جمعیت افراد نر D. dorsalis را به طور قابل‌توجهی کاهش دادند. اجرای این تکنیک در مقیاس وسیع،
"نر نابودی" (Male annihilation) نامیده شد. این تکنیک با استفاده از بلوکهای مربع شکلی از الیاف
نی به ابعاد 5/62 میلیمتر و ضخامت 25/9 میلیمتر و اشباع شده با مخلوطی از 97
درصد متیل‌اوژنول و 3 درصد حشره‌کش نالد (دی‌متیل 1،2- دی‌برومو-2،2- دی‌کلرواتیل
فسفات) اصلاح شد, به طوری که هر بلوک حاوی 3/23 گرم متیل‌اوژنول و 7/0 گرم حشره‌کش
بود. این بلوکها به مدت 8 ماه و در فواصل حدودا دو هفته‌ای, با استفاده از هواپیما
به تعداد 125 عدد بر مایل مربع (6/2 کیلومتر مربع) در جزیره‌ی Rota در Mariannas پخش
گردیدند.
جمعیت D.
dorsalis با استفاده از تله‌های
متیل‌اوژنول تعیین شد. پس از اولین تیمار, جمعیت این گونه از میانگین 262 عدد نر
بر هر تله، به 4/18 عدد نر بر هر تله، و پس از چهارمین تیمار، به 028/0 عدد نر بر
هر تله کاهش یافت. پس از هفتمین ماه از شروع طعمه‌گذاری، هیچ مگسی شکار نشد و جمعیت مگس میوه‌ی شرقی حداقل 6/99 درصد کاهش یافت. در
این کنترل بسیار موثر, در هر بار مصرف تنها 5/3 گرم حشره‌کش بر ایکر (4/0 هکتار)
مصرف گردید و این تلاش, مثالی کلاسیک از کارایی و موثر بودن فریب‌دهنده‌های
کایرومونی برای کنترل آفات به شمار می‌رود. کتون‌تمشک
(فریب‌دهنده‌ی ویلیسون) و کیو- لیور برای پاییدن جمعیتهای تعدادی از گونه‌های Dacus مانند مگس خربزه D.
cucurbitae, و مگس میوه‌ی کوئینزلند D. tryoni, که به این دو فریب دهنده پاسخ می‌دهند, به طور گسترده‌ای مورد
استفاده قرار گرفته‌اند. کیو- لیور بهترین ماده برای این منظور است چرا که سرعت
آزاد شدن آن در مقایسه با کتون‌تمشک 15 برابر بیشتر است. تصور می‌شود که پاییدن
نظارتی (Surveillance
monitoring) با استفاده از کیو-
لیور, متیل‌اوژنول و تله‌های ارزان قیمت جکسون, حداقل 90 درصد از کل گونه‌های Dacinae را شکار می‌کند.
نظارت بر مگسهای میوه‌ی غیر‌بومی در
باغات میوه‌ی نیوزلند از اواسط دهه‌ی 1970 و با استفاده از تله‌های جکسون, که برای
گونه‌های Dacinae با متیل‌اوژنول و کیو- لیور و برای گونه‌های Ceratitinae با تری‌مدلیور طعمه‌گذاری می‌شوند, به طور مداوم انجام شده و هیچ مگس میوه‌ای شکار نشده است. در سال 1987, انجام
مراقبتهای مشابهی در نزدیکی فرودگاه لس‌آنجلس، ورود غیر‌عمدی 9 گونه مگس میوه از جمله مگس میوه‌ی شرقی, مگس خربزه, مگس
هلو D.
zonatus, یک گونه‌ی ناشناخته از
جنس Dacus و مگس میوه‌ی مدیترانه‌ای را
آشکار کرد. تکنیک نرنابودی به طور موفقیت‌آمیزی برای کنترل D. cucurbitae در جزیره‌ی هاوایی مورد استفاده قرار گرفت, بدین صورت که بلوکهای
فیبری مربع شکلی به ابعاد 12*62 میلیمتر با مخلوطی شامل 95 درصد کیو- لیور و 5
درصد حشره‌کش نالد تیمار می‌شدند, به طوری که هر بلوک دارای حدودا 75/32 گرم کیو- لیور
و 25/1 گرم حشره‌کش بود. بلوکهای تیمار شده, 6/0 تا 5/1 متر بالاتر از سطح زمین بر
روی درختان یا ستونهای چوبی به تعداد 585 بلوک بر مایل مربع (6/2 کیلومتر مربع) در
یک ناحیه‌ی مجزا شده‌ی جزیره نصب گردیدند و به مدت چهار ماه, هر ماه یکبار با
بلوکهای تازه تیمار شده تعویض می‌شدند.
جمعیت D. cucurbitare با استفاده از تله‌های کیو- لیور تعیین شد و پس از اولین تیمار،
از 169 عدد نر بر هر تله (کاهش 3/96 درصدی) به 11/0 عدد نر بر هر تله پس از
چهارمین تیمار (کاهش 9/99 درصدی) کاهش یافت. این روند کاهش جمعیت تا 60 روز ادامه
داشت. در این روش کنترلی بسیار موثر, در هر بار مصرف تنها 2/1 گرم حشره‌کش بر ایکر
(4/0 هکتار) مصرف شد که دوباره کارایی بسیار بالای طعمه‌های کایرومونی و ایمنی و
اختصاصی بودن این روش را برای کنترل آفات نشان
می‌دهد. تکنیک نرنابودی با استفاده از طعمه‌های کایرومونی مسموم به طور موفقیت‌آمیزی
برای ریشه‌کنی گونه‌های Dacus از
جمعیتهای جزیره‌ای (Insular populations) مورد استفاده قرار گرفته است. استفاده از طعمه‌ای شامل 97 درصد
متیل‌اوژنول و 3 درصد حشره‌کش نالد به صورت بلوکهای فیبری تیمار شده با 24 گرم از
این طعمه که توسط هواپیما و به تعداد یک تا دو عدد در هکتار پخش گردیدند, D.
dorsalis را از جزیره‌ی روتا ریشه‌کن
نمود.
D.
tryoni با استفاده از یک تیمار
ترکیبی شامل 2 گرم کیو- لیور و 2 گرم حشره‌کش مالاتیون بر روی قطعات 25 سانتیمتری
از طنابهای پنبه‌ای و به تعداد 30 عدد در هکتار, از جزایر Easter ریشه‌کن شد. این تیمار با لکه‌پاشی (Spot-spreying) طعمه‌ی مسموم پروتئین- مالاتیون تکمیل گردید. با آغشته کردن
قطعاتی از طنابهای پنبه‌ای به طول 5 و قطر 7/0 سانتیمتر به 83/0 گرم از مخلوط
دارای 85 درصد کیو- لیور و 5 درصد نالد, D. cucurbitae ظرف مدت 5 ماه، در Okinawa با موفقیت کنترل شد. پخش نمودن بعدی طعمه‌ها, تعداد افراد D. cucurbitae را پس از اولین استفاده تا حدود 16/0 و در انتهای آزمایش تا 01/0
کاهش داد. با استفاده از صفحات فیبری مربع شکلی به ابعاد 9/8 * 4 * 4 سانتیمتر و
آغشته شده به 8 میلی‌لیتر از یک مخلوط دارای 97 درصد متیل‌اوژنول و 3 درصد نالد که
ماهانه به تعداد 3 تا 4 بلوک بر هکتار استفاده شدند, D. dorsalis در جزیره‌ی Lambay نزدیک تایوان به طور موثری کنترل گردید.
تکنیک نرنابودی را باید با احتیاط زیاد و علیه آلودگیهای بومی مگسهای میوه به کار برد چرا که فقط تعدادی از
1000 گونه‌ی Tephritidae اهمیت تجارتی دارند و محصولاتکشاورزی را
مورد حمله قرار می‌دهند. توجه بیش از حد به ریشه‌کنی آفت با استفاده از فریب‌دهنده‌های کایرومونی می‌تواند
منجر به تخریب و حتی از بین رفتن فون بومی در مناطق شرقی, استرالیا و اتیوپی شود.
بنابراین, هیچ برنامه‌ای تا وقتی که اثرات زیست‌محیطی احتمالی آن کاملا روشن شود,
نباید انجام گیرد. منبع: فرهنگستان حشره شناسی
منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )