نقش عناصر در عملكرد و كيفيت گوجه فرنگي
نقش عناصر در عملكرد و كيفيت گوجه فرنگي
1- ازت
تاثير ازت بر رشد سبزينه اي و محصول گوجه فرنگي از
عناصر ديگر بيشتر است . ازت تشكيل گل و ميوه را
افزايش داده و بلوغ را به تاخير مي اندازد. كمبود ازت در گياه سبب كاهش جيبرلين , اكسين و افزايش ممانعت كننده هاي رشد
() مي شود . ريزش تعدادزيادي از گلها در درجه حرارت هاي زياد نيز به علت كمبود ازت
در گياه گوجه فرنگي است . اين گياه براي توليد بيش از 100تن محصول در هكتار به
جذب ازت بيشتري در هر روز نياز دارد . اندازه , رنگ , مزه و درصد مواد جامد در ميوه در اثرمصرف زياد ازت كاهش و اسيديته قابل سنجش افزايش مي يابد . به طور كلي ازت زياد سبب
بروز كاهش مقاومت گياه نسبت به بيماريها مي
شود . ظهور مرگ انتهايي ميوه (Blossom end rot) با افزايش ميزان ازت به خصوص در فرم آمونيومي افزايش پيدا مي كند
در صورتي كه شدت پوسيدگي ريشه (Botrytis cinera) با درمان كمبود ازت در گياه كاهش
پيدا مي كند . گوجه فرنگي فرم ازت نيتراته
را به فرم آمونيومي آن ترجيح مي دهد . ضمنا نيترات راندومان مصرف آب ( W.U.E) را بهبود بخشيده و غلضت اسيد آمينه آزاد را كاهش مي دهد.
2- فسفر
وجود فسفر كافي در محيط ريشه سبب توسعه سريع و استفاده بهتر گياه از آب و ديگر مواد غذايي ضروري گياه مي شود . فسفر (به همراه استفاده ازت و
پتاسيم ) رنگ پوست و گوشت ميوه , ميزان ويتامين C و
سفتي ميوه را بهبود و بلوغ را
تسريع مي بخشد . بديهي است بر مبناي مقدار فسفر برداشتي توسط گوجه فرنگي و آزمون خاك (حد بحراني حداكثر 15 ميلي گرم در كيلوگرم
بر مبناي روش اولسون) بايستي نسبت به مصرف كودهاي
فسفاته اقدام نمود كه متاسفانه تاكنون چنين نبوده است .
3- پتاسيم
علائم كمبود پتاسيم در گوجه فرنگي با تيره تر شدن
رنگ گياه و گوتاه شدن بين گرهها
ظاهر مي شود . نكروزه شدن حاشيه برگها نيز نشانه شدت كمبود پتاسيم در اين گياه است . افزايش ميزان پتاسيم ور محلول غذايي
با كاهش خسارت ناشي از بيماري Alternaria همراه است . به نظر مي رسد پتاسيم تاثير مثبتي نيز بر روي قارچ برگي (Clodosprium fulvum ), پوسيدگي ساقه (Diplodialyocopersici ) و پوسيدگي ريشه (Botrytis cinere ) دارد .
گرچه تاثير پتاسيم بر ميزان محصول به اندازه ازت چشمگير نيست اما با اين حال اثر
پتاسيم بر افزايش بر افزايش اندازه ميوه را
نمي توان ناديده گرفت . يكي از دلايل اختلال در رسيدن ميوه , تغذيه ناكافي پتاسيم در گوجه فرنگي است .
كمبود پتاسيم سبب قهوه اي شدن آوندها , سفيدي ديواره , خاكستري شدن ديواره و سبزي ميوه مي شود . ميزان پتاسيم در دمبرگ , همبستگي
زيادي با توسعه بآفت سفيد در ميوه دارد . بدشكلي و غير يكنواختي رنگ ميوه با افزايش مصرف پتاسيم كاهش مي يابد .
پتاسيم نقش مهمي نيز در رنگ ميوه در صنايع تبديلي دارد .
مصرف پتاسيم سبب افزايش كارتنوئيد , ليكوپن و كاهش كلروفيل شده و تاثير زيادي در
متابوليسم اسيد هاي ميوه (عمدتا اسيد سيتريك و
اسشيد ماليك) دارد . در مجموع كل مواد جامد, قند ها , اسيد ها , كاروتن, ليكوپن ,
و خاصيت انباري در ميوه هاي گوجه فرنگي كه از
تغذيه پتاسيم بهره مند بوده باشد بيشتر است . ريزش ميوه قبل از بلوغ نيز در گياهاني كه داراي غلظت
پتاسيم كمي هستند بيشتر است .
نظر بر اينكه مقدار پتاسيم مورد نياز گوجه فرنگي در
مقايسه با ساير عناصر غذايي بايد حداكثر باشد , بنابراين مقدار كود پتاسيمي مورد نياز چه از منبع سولفات (قبل
از كاشت)و چه از منبع كلرورپتاسيم (سرك) بستگي به عملكرد , رقم , درصد رس , نوع
رس, كلسيم و منيزيم , ظرفيت تبادل كاتيوني , مقدار پتاسيم قابل استفاده و درجه
نسبي تخليه پتاسيم خاكهاي مربوطه دارد . در
مناطق شور مصرف كلرورپتاسيم به صورت سرك در مقايسه با شاهد عملكرد را افزايش داده
ولي قابل مقايسه با سولفات پتاسيم نبوده ولي در خاكهاو آبهاي غير شور مصرف چند دفعه اي
كلرورپتاسيم همزمان با رشد و زمان گلدهي (حداقل چهار بار) بيشترين توليد را چه در
ايران و چه در پاكستان عايد نموده است .
پتاسيم علاوه بر افزايش توليد و بهبود كيفيت (بازار پسندي) , سبب افزايش مقاومت گياهان منجمله گوجه فرنگي در برابر شوري , كم آبي , انواع
تنشها و آفات و بيماريها نيز گشته و
بازيآفت آب و كود را ني افزايش مي دهد .
كلسيم و منيزيم
بسياري از اختلالات فيزيولوژيكي در رسيدن ميوه ,
به علت كافي نبودن كلسيم (به خصوص با مصرف ازت آمونياكي)مي باشد . تعدادي از
محققين مرگ انتهاي ميوه (Blossom end rot) را به دليل كمي كلسيم و زيادي آب , ازت و منيزيم در خاك ذكر كرده اند . ترك خوردن ميوه گوجه فرنگي كه
در مزارع گوجه فرنگي بسيار شايع است
يكي ديگر از اختلالات فيزيولوژيكي است كه دليل آن كمبود كلسيم مي باشد . افزايش
نسبت Na:Ca نيز سبب شيوع بيشتر پژمردگي فوزاريومي(Fusarium oxysporinmy) مي شود .
كمبود منيزيم نيز با مصرف زياد پتاسيم و فرم آمونيومي ازت پديد مي آيد كه با مصرف خاكي 100 كيلوگرم سولفات منيزيم و يا محلول پاشي
سولفات منيزيم به ميزان 5/1 درصد (حداقل دوبار) كمبود را سريعا درمان مي نمايد .
علي رغم آهكي بودن خاكهاي زير كشت گوجه فرنگي ,
محلول پاشي چند باره كلروركلسيم , هر بار با غلظت دو الي سه هزار اكيدا توصيه مي
گردد .
به طور كلي , مقدار و نوع كودهاي مورد نياز گوجه فرنگي بستگي به عوامل مختلف از جمله
حاصلخيزي خاك , رقم , دوره آبياري ,
ميزان رطوبت , تنوع زراعي , عملكرد و روش مصرف دارد .
چه بايد كرد ؟
مصرفتمام كودهاي آلي , پرمصرف و كم
مصرف (ريز معدني ), كلسيمي, منيزيمي و گوگردي باعنايت به مقدار برداشت محصول و
شرايط فيزيكوشيميايي خاكهاي زير كشت الزلمي است , منتها مصرف كودهاي ازته مخصوصا به شكل آمونيوميرا بايستي
زياد افزايش نداده و حتما مصرف آن به صورت سرك (نيترات) باشد تا ضمن افزايش بهره
وري كودهاي ازته , تجمع نيترات
را در گوجه فرنگي و رب گوجه فرنگي كاهش داد .
نظر بر اينكه با مصرف پتاسيم راندومان جذب ساير كودها افزايش مي يابد , بنابراين با عنايت به
نتايج آزمون خاك مقدار مصرف پتاسيم حداقل
به دو برابر كود توصيه شده افزايش داده
شود .
حد بحراني براي نيل به حداكثر توليد (75 درصد پتانسيل) در گوجه فرنگي براي فسفر با روش اولسن در خاكهاي
آهكي با بيش از يك درصد كربن آلي 10 ميلي گرم در كيلوگرم , براي پتاسيم با روش
استات آمونيوم درخاكهاي سبك 300 و در خاكهاي بآفت سنگين
350 ميلي گرم در كيلوگرم و براي عناصر ريز مغذي آهن , منگنز , روي , مس (روش DTPA ) و بر (آب داغ) به ترتيب 10, 10 , 3 , 5/1 و 5/1 ميلي گرم در
كيلوگرم پيشنهاد مي شود
منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )