مديريت بيماري تورم پوست قانقاريايي در طيور
مديريت بيماري تورم پوست قانقاريايي در طيور
درماتيت گانگرنوز (1 ) عفونت كلستريديايي كشنده است كه بطور اوليه جوجه هاي جوان (3-7 هفته) با رشد سريع را مبتلا مي نمايد و علائم آن شامل وقوع ناگهاني، افزايش تلفات و بروز جراحات چركي، گازدار و همراه با خونريزي در پوست، بافتهاي زيرجلدي و عضلات مي باشد. اين بيماري همچنين به نامهاي" درماتيت نكروتيك ، “ درماتيت كلستريديايي، “ درماتيت عفوني ، “ سلوليت گانگرنوز" ، "درماتوميوزيت گانگرنوز " و " ادم بدخيم پرندگان " ناميده شده است. بيماري براي اولين بار بوسيله نيمان( 2 )در سال 1930 در ماكيان شرح داده شده است . از آن زمان به بعد موارد زيادي در نيمچه هاي گوشتي و تخمگذار و همچنين بوقلمونها گزارش شده است.
سه عامل شناخته شده براي اين بيماري وجود دارد كه شامل كلستريديوم سپتيكوم( 3 ) كلستريديوم پرفرنجنس تيپ A (4 ) و استافيلوكوكوس اورئوس(5 ) مي باشد. هر كدام از اين عوامل به تنهايي و يا همراه با يكديگر اغلب از نواحي مبتلا در پيكر پرندگان تلف شده از بيماري جدا مي شوند.
تمامي اين باكتريها داراي يك وجه مشترك بوده و آن اين است كه همگي باكتريهاي گرم مثبت هستند و بنابراين پاسخ مناسبي با درمان بوسيله پني سيلين و تتراسيكلين مشاهده شده است. همچنين جهت پيشگيري از بيماري آنتي بيوتيكهاي مختلفي كه داراي طيف اثر برروي باكتريهاي گرم مثبت هستند مانند ويرجينيامايسين، لينكومايسين و باسيتراسين مورد استفاده قرار مي گيرند.
وضعيت فعلي بيماري
اگر چه در ماتيت گانگرنور بطور سنتي بعنوان يك بيماري با وقوع كم و بدون ارزش اقتصادي در نظر گرفته مي شود اما گزارشات اخير دلالت بر اين دارد كه بيماري در مرحله بازگشت بوده و در بسياري از مناطق پرورش طيور ايالات متحده از اهميت فراواني برخوردار شده است.
بدليل تشخيص نسبتاً آسان بيماري كه بر اساس الگوي مرگ و مير، جراحات كالبد گشايي و پاسخ به درمان (معمولاً به پني سيلين وتتراسيكلين) حاصل مي شود، پرندگان بندرت جهت تأييد تشخيص به آزمايشگاه ارسال مي شوند. بنابراين ميزان واقعي بروز بيماري و اهميت اقتصادي آن بطور دقيق مشخص نيست.
افزايش ميزان وقوع بيماري در ساليان اخير احتمالاً بواسطه افزايش حساسيت نژادهاي جديد طيور گوشتي بوده است، اگر چه هيچ دليل مشخص براي اين امر وجود ندارد. با ادامه پيشرفت در انتخاب ژنتيكي جهت رسد سريعتر، بهبود ضريب تبديل و افزايش ميزان گوشت عضله سينه، پاسخ دستگاه ايمني در برابر بيماريها كاهش يافته است. همچنين افزايش سهم بازار نژادهاي پر بازده كه قابل تعيين جنسيت از روي پر هستند و در نتيجه ازدياد تعداد خروس هاي سنگين با “پردرآوري آهسته” ممكن است موجب افزايش آسيب پذيري پوست شده و يكي از دلايل زياد شدن وقوع بيماري درماتيت گانگرنوز باشد.
مكانيسم ايجاد بيماري
باكتريهاي عامل بيماري كه اغلب بصورت انفرادي يا جمعي از پرندگان مبتلا جدا مي شوند، معمولاً در روده و پوست طيور يافت مي شوند و علاوه بر اين كلستريديومها بطور طبيعي در خاك نيز وجود دارند. بنابر اين حذف اين عوامل از محيط زندگي يا فلور طبيعي پرنده بسادگي امكان پذير نيست. اين باكتريها تحت شرايط عادي موجب بروز بيماري نمي شوند.كلستريديومها باكتريهاي بي هوازي اجباري هستند به اين مفهوم كه آنها فقط در بافتهايي كه بطور كامل فاقد اكسيژن باشند امكان تكثير دارند اين شرايط بافتي اغلب در جراحات، زخمها و كوفتگي هاي ايجاد شده در اثر عوامل مختلف پديد مي آيد. براي مثال پس از اتمام خوراك و به هنگام ورود خوراك جديد به آشيانه، پرندگان بسمت دان خوريها هجوم آورده و سبب زخمي شدن يكديگر مي شوند و اين امر موجب فراهم آمدن شرايط لازم جهت تكثير اين باكتريها و ترشح توكسين بوسيله آنها مي گردد. اگر شدت نور بسيار زياد باشد و يا پرندگان به هر دليلي عصبي و هيجان زده شوند نتايج حاصل مشابه بوده و موجب افزايش جراحات و فراهم شدن شرايط بي هوازي مورد نياز براي جايگزيني عفونت كلستريد يايي مي گردد.
جهت شروع بيماري بوسيله كلستريديومها وقوع آسيب بافتي ضروري است زيرا احتمال دارد اين باكتريها از كبد طيور سالم نيز جدا شوند. اين امكان كه كلستريديومها از طريق روده وارد جريان خون شده و ايجاد باكتريمي (6 ) نمايد قابل پذيرفتن است. به هر ترتيب جهت ايجاد بيماري بوسيله اين باكتريها مرگ بافت (نكروز) در اثر خراشيدگي، كوفتگي و ساير جراحات الزامي است.
عوامل مستعد كننده
مطلب ديگري كه موجب پيچيدگي بيشتر بيماري درماتيت گانگرنوز گرديده و آنرا بصورت يك مسئله چالش پذير در آورده اين مي باشد كه تحت شرايط تجربي و نيز در مزرعه نشان داده شده است كه عوامل تضعيف كننده سيستم ايمني از قبيل عفونت با ويروس بيماري عفوني بورس (گامبورو ) ، ويروس بيماري مارك، عامل كم خوني ماكيان، ويروس رتيكولواند وتليوز (7 ) و يا آفلاتوكسيكوز موجب افزايش معني دار وقوع بيماري مي گردد. بنابر اين تمامي شرايط ذكر شده بعنوان عوامل مستعد كننده اين بيماري در نظر گرفته مي شوند.
همچنين كمبود مواد مغذي كه موجب ابتلاي پوست مي شوند از قبيل كمبود ويتامين (بيوتين، اسيدپانتوتنيك و ويتامين E ) و كمبود عناصر كم مصرف (روي و سلنيوم) و نيز تغذيه محصولات با منشأ حيواني كه حاوي مقدار زيادي باكتري كلستريديوم هستند از ساير عوامل مستعد كننده طيور نسبت به اين بيماري مي باشند.
توصيه هايي در مورد مديريت بيماري درماتيت گانگرنوز
* مطمئن شويد تمامي عواملي كه ممكن است موجب آسيب پوستي گردند از قبيل ميخ يا ساير اشياء كه از ديوار بيرون زده اند و نيز وسايل بجا مانده از كار روزمره (مانند نردبان و فرغون) از آشيانه تخليه شده و وسايل پرورش همگام با رشد گله تنظيم شوند.
* مطمئن شويد كه تراكم گله بيشتر از حد نيست(بويژه جهت خروسهايي با پردرآوري كند كه جداگانه پرورش مييابند) زيرا اين امر موجب افزايش آسيب رساني پرندگان به يكديگر مي شود.
* مطمئن شويد كه پرندگان جيره مناسب حاوي مقادير كافي ويتامين و عناصر كم مصرف دريافت نموده و همچنين از مصرف مواد خوراكي كه ممكن است موجب عدم استحكام طبيعي پوست شوند خودداري نماييد.
* اطمينان حاصل نماييد جيره مصرفي محتوي ميزان كافي سديم، فسفر، پروتئين، و اسيدهاي آمينه ضروري (بويژه اسيدهاي امينه گوگرددار) جهت رشد مناسب پر و ممانعت از كاني بالسيم باشد.
* سعي نماييد ساعت روشنايي و شدت نور را كاهش داده و مطمئن شويد پرندگان هيجان زده نشده و حالت تهاجمي (همانند كاني باليسم) به خود نمي گيرند و همچنين از خوراك و استراحت هر چه ممكن برخوردار هستند زيرا اين امر علاوه بر ممانعت از بروز بيماري موجب بهبود ضريب تبديل و كم شدن عوارض پا مي شود.
* در مورد مرغهاي مادر و بوقلمون از نوك چيني صحيح اطمينان حاصل نماييد زيرا اين امر موجب كاهش احتمال آسيب پوستي در اثر پركني مي شود.
* با استفاده از كوكسيدوستات هاي مؤثر و داروهاي آنتي كلستريديال مناسب در جيره از سلامت جدار روده و انجام حداكثر اعمال گوارشي و اطمينان حاصل نماييد. كوكسيدوستات مانع از تخريب جدار روده شده و اين امر از دسترسي كلستريديومها به جريان خون جلوگيري مي نمايد. همچنين داروهاي آنتي كلستريديال باعث كاهش (نه حذف كامل) كلستريديويها در بدن طيور و بستر مي شوند.
* اطمينان حاصل نماييد كه جيره مصرفي عاري از مقادير خطر آفرين آفلاتوكسين يا چربي فاسد شده است. زيرا خاصيت تضعيف ايمني آفلاتوكسين به اثبات رسيده و چربي فاسد(تندشده) موجب افزايش نياز ويتامين E و سلنيوم مي شود.
* استرس را تا حد ممكن كاهش دهيد زيرا استرس خود موجب تضعيف سيستم ايمني مي شود. بنابراين محيط پرورش و شرايط مديريتي مناسب در آشيانه فراهم نماييد. اين موارد شامل تهويه خوب، دماي مناسب، فضا و تعداد كافي دانخوري، آبخوري و غيره مي باشد.
* مطمئن شويد كه برنامه تحويل خوراك بطور منظم اجرا شود تا هيچ زمان پرندگان بدون خوراك نمانند. دقت در سفارش خوراك و ايجاد مخازن اضافي جهت ذخيره مي تواند مفيد باشد.
* كليه اشخاصي كه در آشيانه كار مي نمايند بايد به آهستگي رفت و آمد نموده بنحوي كه پرندگان دچار استرس نشوند. اين امر مانع از آسيب هاي پوستي مي شود.
* در صورت امكان از نژادهاي با سرعت پردرآوري مناسب استفاده نماييد. پردرآوري سريع موجب پوشش كامل بدن شده در صورتيكه پردرآوري كند موجب افزايش خطر آسيب پوستي و متعاقب آن بروز درماتيت مي شود.
* اطمينان حاصل نماييد برنامه واكسيناسيون مارك و گامبورو مناسب بوده و از عملكرد صحيح آن مطمئن شويد. همچنين مطمئن شويد كه تمامي جوجه هاي وارده از ايمني كافي مادري بر عليه عامل كم خوني ماكيان بهره مند هستند. اين انتظار وجود دارد كه جوجه هاي مبتلا به ويروس لكوز پرندگان تحت گروه j (8) بواسطه اثرات زيان بار اين ويروس برروي دستگاه ايمني جهت ابتلا به درماتيت گانگرنوز مستعد تر باشند اگر چه تا كنون تحقيقات علمي در اين زمينه صورت نپذيرفته است. بنابراين بهتر است جوجه ها از گله هاي مادر عاري از ويروس لكوزماكيان تحت گروه j تهيه شوند.
* آشيانه ها را كاملاً شستشو و تميز نماييد و تا حد امكان از نظر اقتصادي آنها را خالي نگه داريد. هميشه از مواد ضد عفوني با اثر قوي بر عليه كلستريديويها و اسپور آنها مانند مواد ضد عفوني كننده كلردار و يددار استفاده نماييد. بخاطر داشته باشيد جهت حصول حداكثر فعاليت اين مواد سطوح مورد ضد عفوني بايد عاري از هر گونه مواد آلي باشند. بدليل ماهيت كف اغلب آشيانه هاي طيور، ضد عفوني فقط مي تواند موجب كاهش تعداد باكتريها و اسپور آنها گرديده و هرگز موجب نابودي كامل تمامي آنها نمي گردد.
* جهت تغيير PH خاك و كاهش تعداد كلستريديويها و اسپور آنها از موادي مانند نمك و يا بيسولفات سديم استفاده نماييد.
* با مشاهده اولين علائم بيماري گله مبتلا را با يك داروي مناسب ( آكسي تتراسيكلين و پني سيلين) از طريق آب آشاميدني درمان نماييد. در اين زمان برنامه هاي خود را مرور نموده تا عامل ايجاد بيماري مشخص و هر چه سريعتر در رفع آن بكوشيد تا از پيدايش موارد بيشتر جلوگيري نماييد اگر شيوع بيماري روبه افزايش است يك آنتي بيوتيك آنتي كلستريديال همانند ويرجينيا ياسين و لينلومايسين و يا باسيتراسين به خوراك اضافه نماييد. اگر آنتي بيوتيك مؤثر قبلاً مورد استفاده قرار گرفته است ميزان مصرف آن را تا حد مجاز قانوني افزايش دهيد.
* در طي شيوع بيماري تلفات را چند بار در روز جمع آوري نماييد و به اين ترتيب مطمئن شويد كه پرندگان تلف شده بعنوان منبع ديگري جهت عفونت باقي گله عمل نمي نمايند.
منبع :
Cervantes, H.” Managing Gangrenous Dermatitis”.Poultry Digest, January 1999,20-26
پي نوشت ها :
1-Gangrenous Dermatitis
2-Niemann
3-Clostridium septicum
4-Cl.perfringens Type A
5-S-Staphylococcus aureus
6-Bacteremia
7-Reticuloendotheliosis
8-Avian Leukosis Viurs-Subgroup j
منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )