بزرگترین وبلاگ مقاله کشاورزی ایران

زنبورها چگونه پارازيت كرم­هاي سفيد ريشه‌اي كه در خاك فعاليت مي­كنند، هستند؟

حشرات كامل زنبورها در خاك نرم نفوذ مي­كنند و بدنبال لارو كرم‌هاي سفيد ريشه مي­گردند. پس از نيش زدن، آن‌ها را فلج كرده و بر روي لارو كرم سفيد ريشه تخم‌ مي­گذارند. بعد از خارج شدن لارو زنبور از داخل تخم، از بدن لارو كرم سفيد ريشه تغذيه مي‌كند.

زنبور پمپيليده (Pompilidae) از گروه آكولئاتا شكارگر بوده و با به نوعي پارازيتوئيد عنكبوت­ها مي‌باشد.
زنبورهاي بالا خانواده آپوايدا‌(Apoidea) از مهم‌ترين گرده ­افشان­هاي اختصاصي گياهان هستند. كه در اين خانواده، بالا خانواده‌هاي متعددي از جمله خانواده مگاكليده(Megachilidae) ، آنتوفوريده (Anthophoridae) ، آندرنيده (Andernidae)، هاليكتيده (Halictidae) و آپيده (Apidae) در ايران وجود دارند. از مهم‌ترين گرده افشان­هاي گياهان هستند و سودي كه از اين حشرات به انسان مي­رسد غير قابل محاسبه است.

زنبورهاي گروه پارازتيكا خانواده­هاي تريكوگراماتيده (Trichogrammatidae)، سيلونيده (Scelionidae) و مي­ماريده (Mymaridae) پارازيتوئيد تخم گروه‌هاي مختلفي از حشرات مي­باشند. و در همين گروه خانواده­هاي براكونيده (Braconidae) و ايكنئومونيده (Ichneumonidae) پارازيتوئيد گروه‌هاي مختلف حشرات محسوب مي­شوند.
در خانواده براكونيده زير خانوادهايي به نام آفي­ديئينه (Aphidiinae) وجود دارند كه گاهي تحت عنوان خانواده آفي­ديئيده (Aphidiidae) از آن نام مي­برند كه همه گونه­هاي آن پارازيتوئيد شته­ها و شپشك‌ها هستند.
مهم‌ترين دشمنان طبيعي آفات گلخانه­اي شامل شته­هاي خانواده­هاي انسيرتيده (Encyrtidae)، آفلينيده(Aphelinidae) ، ائولوفيده (Eulophidae) و در مواردي پتروماليده (Pteromalidae) مي­باشند.

مديريت تلفيقي ملخ هاي زيان آور گندم

ــ پرندگان مخـتلف از شـكارگران عمومي ملـخ ها به شمار مي آيند. لارو چند گونه از سوسك هاي جنس
 Meloe و چند گونه از سوسك هاي جنس Mylabris گزارش شده اند كه از تخم ملخ ها تغذيه مي كنند. زنبور
Scelio flavibabis M.  از پارازيتوئيد هاي مهم تخم ملخ ها به شمار مي آيدو گونه هايي از مگس هاي Tachinidae نيز گزارش شده اند كه پارازيتوئيد پوره ها و حشرات كامل ملخ ها هستند.

ــ ملخ مراكشي زمين هاي عاري از پوشش گياهي و خاك سخت و كوبيده شده را براي تخم گذاري انتخاب
مي كند و چراي بي روية دام در مراتع باعث از بين رفتن پوشش گياهي و كوبيده شدن زمين مي شود و نقاط مناسبي را براي به وجود آمدن حالت گله اي ملخ فراهم مي كند. كشت زمين هاي لخت و بالا بردن ميزان پوشش گياهي در مناطق زيست ملخ مراكشي، در جلوگيري از افزايش جمعيت آن موثر است.

ـــ در مديريت تلفيقي ملخ هاي بومي زيان آور كشور شناسايي كانون ها و مناطق نشو و نماي اين ملخ ها اهميت فراواني دارد. در سال 1378 عمليات ديده باني و مبارزه با ملخ هاي بومي و ملخ صحرايي در سطح 118000 هكتار توسط عوامل اجرايي سازمان حفظ نباتات صورت گرفته است .

براي كنترل شيميايي ملخ هاي زيان آور،  سموم فنيتروتيون ULV 96% ( 4/0- 5/0 كيلودر هكتار)، مالاتيون ULV 96%  (7/0- 5/1 كيلو در هكتار)، فنيتروتيون EC 50% (1 ليتر درهكتار) و ديفلوبنزورون ULV 95% (300 ميلي ليتر در هكتار) و طعمة مسموم ( ليندين WP 25% + 100 كيلو سبوس گندم ، برنج يا ذرت+ آب به اندازة مرطوب شدن) به مقدار 25-50 كيلو گرم در هكتار به محض خروج پوره ها تا زمان ظهور ملخ هاي كامل، مورد استفاده قرار مي گيرند.

ــ در كشورهاي توسعه يافته، از عوامل بيماري زاي حشرات ( قارچ ها و پروتوزوئرها) براي كنترل ملخ هاي زيان آور استفاده مي كنند. در ايران نيز تحقيقاتي براي جداسازي، شناسايي و بررسي كارايي آزمايشگاهي اين عوامل صورت گرفته است.

مديريت تلفيقي سن گندم

ــ مهم ترين عامل افزايش جمعيت و طغيان سن گندم در 25 سال اخير، تخريب مراتع( خصوصآ در ديم زارهاي كشور) و كشت گندم و جو در مراتع تخريب شده بوده است. اين كار در افزايش وزن، افزايش ميزان تخم ريزي و تبديل سن هاي ساكن مراتع به سن هاي مهاجر، موثر بوده است.

 در سال هاي خشك و كم باران اراضي ديم كم بازده برداشت نمي شوند و يا به دليل كمبود آب، نداشتن تجهيزات مناسب سمپاشي و اقتصادي نبودن مبارزه، كنترل شيميايي سن گندم در آنها صورت نمي گيرد و باعث انتقال جمعيت قابل توجهي از آفت از سالي به سال ديگر مي شوند. جلوگيري از كشت گندم و جو در مراتع تخريب شده و اختصاص دادن اراضي ديم كم بازده به كشت گياهان مناسب ديگر، در كاهش جمعيت اين آفت بسيار موثر است و لازم است به عنوان يك راهكار اساسي، برنامه ريزي هاي لازم در اين خصوص صورت گيرد.

ــ سن گندم دشمنان طبيعي فراواني دارد و در بين آنها زنبورهاي پارازيتوئيد تخم و مگس هاي پارازيتوئيد سن گندم از نظر كاهش جمعيت اين آفت از اهميت بيشتري برخوردارند.

Trissolcus grandis Thomson

Trissolcus semistriatus Nees

Trissolcus vassilievi Mayr

Trissolcus rufiventris Mayr

Trissolcus basalis Wollaston

در بين گونه هاي فوق  T. grandis گونة غالب اين زنبورها در اكثر مناطق كشور مي باشد. ميزان پارازيتيسم تخم توسط اين زنبورها از منطقه اي به منطقة ديگر متفاوت است و در اكثر مناطق كشور اين زنبورها يكي از عوامل كليدي كاهش جمعيت سن گندم به شمار مي آيند. اين زنبورها بيشتر در زير پوستك درختان ميوة سردسيري زمستان گذراني مي كنند و قبل از ورود به مزارع از شهد گل هاي اين درختان تغذيه مي كنند.. جلوگيري از سمپاشي هاي بي رويه و ايجاد تنوع در اكوسيستم هاي زراعي از طريق ايجاد باغ و يا كاشت درختاني مثل بيد و بادام و غيره در كنار نهر هاي حاشية مزارع، روشي مناسبي براي حفظ و حمايت اين زنبورها و افزايش كارايي آنها است.

 كنترل بيولوژيكي سن گندم با استفاده از پرورش انبوه زنبورهاي پارازيتوئيد تخم طي سال هاي (43-1325) در ورامين و اصفهان صورت گرفته استدياپوز اجباري سن گندم و عدم امكان پرورش انبوه آن براي تكثير زنبورها، عدم اطلاع دقيق از بيواكولوژي اين زنبورها و گرايش به سمت استفاده از سموم شيميايي به دليل سهولت كاربرد و كم اطلاع بودن از اثرات جانبي مصرف اين سموم، كنترل بيولوژيكي سن گندم با استفاده از اين عوامل متوقف  شد. از آن زمان تا كنون تحقيقات وسيعي در رابطه با زنبورهاي پارازيتوئيد سن گندم صورت گرفته است. بيواكولوژي اين زنبور ها وپرورش انبوه آنها توسط صفوي(1352)، رجبي و اميرنظري(1367)، تقدسي(1370) و ايراني پور(1375) صورت گرفته و اميرمعافي (1379) سيستم ميزبان- پارازيتوئيد بينT.grandis  و تخم سن گندم را مطالعه كرده است. در رابطه با پرورش انبوه اين زنبورها با استفاده ازتخم سن(L.) Graphosoma lineatum  بررسي هاي در خور توجهي توسط عسگري(1374)، شاهرخي(1376) و عسگري(1380) صورت گرفته است. با استفاده از مجموع اطلاعات بدست آمده درخصوص اين زنبورها، مي توان پرورش انبوه و رهاسازي آنها را به عنوان يكي از روش هاي مبارزه در برنامة مديريت تلفيقي سن گندم مورد استفاده قرار داد.

دستة دوم دشمنان طبيعي سن گندم كه از اهميت زيادي برخوردارند، مگس هاي پارازيتوئيد سن گندم هستند كه به خانواده Tachinidae تعلق دارند. اين مگس ها پوره هاي سنين 4 و 5 و سن هاي بالغ را پارازيته مي كنند و ميزان پارازيتيسم آنها با توجه به شرايط منطقه از 2-25 درصد (در موارد استثنايي تا 40 درصد) گزارش شده است. اسامي علمي گونه هاي مهم مگس هاي پارازيتوئيد سن گندم در زير آمده است:

Heliozeta helluo F. 

Phasis subcoleoptrata L. 

Ectophasia crassipenis F.

Elomyia lateralis Meig.

Ectophasia oblonga Role-Desv.

مبارزه بيولوژيك

يكي از روش‌هاي مبارزه با آفات گياهان زراعي استفاده از حشرات مفيد موجود در طبيعت مي‌باشد. بدين نحو كه اين حشرات مي‌توانند حشرات زيان‌آور را به نفع انسان از بين ببرند. با جمع‌آوري اين حشرات از طبيعت و پرورش و ازدياد انبوه آن در انسكتاريوم و رهاسازي در مزارع و باغات براي مبارزه با آفات استفاده مي‌شود.

اهميت زنبورهاي تريكوگراما در مبارزه بيولوژيك

زنبورهاي تريكوگراما يكي از اين حشرات مفيد در طبيعت غني استان مازندران بوده و انگل تخم پروانه تعدادي از حشرات از قبيل كرم ساقه‌خوار برنج، كرم ساقه‌خوار ذرت، كرم سبز برگخوار برنج، كرم غوزه پنيه، كرم سيب و كرم گلوگاه انار و قبل از بروز خسارت آفت روي گياه تخم‌ها را مورد حمله قرار داده و فاسد مي‌نمايد.

در كشور ما مبارزه با آفات گياهان زراعي با استفاده از اين زنبور سابقه كوتاهي دارد. و در بعضي از كشورهاي جهان حدود 90 سال قبل مبارزه با آفات با بهره‌گيري از اين زنبور شروع گرديده و در سطوحي معادل چند ميليون هكتار كاربرد دارد.

شكل و مراحل نشو و نماي زنبور تريكوگراما:

اين حشره از خانواده Trichogram matidae و از كوچكترين زنبورهاي پارازيت هستند. گونه‌هاي بومي در فلات ايران خيلي كوچك و در حدود 4/0 ميلي‌متر طول و به رنگ‌هاي زرد، خرمايي، سياه، قهو‌ه‌اي مي‌باشند. در حاشيه بال‌ها ريشك‌هاي بلند پاكوتاه و ماده‌ها درشت‌تر از نرها، شاخك‌هاي ماده كوتاه و زانوئي و در نرها شاخك‌ها بلند و پوشيده از موهاي بلند مي‌باشد.

مرحله رشدي تريكوگراما در داخل تخم ميزبان شامل، تخم، لارو، شفيره است. لارو با تغذيه از محتويات تخم ميزبان واسط به شفيره تبديل و پس از مدت كوتاهي زنبور با سوراخ نمودن پوسته تخم خارج مي‌گردد.

زيست‌شناسي زنبور تريكوگراما

اين حشره چندنسلي بوده و فعاليت انگلي خود را در داخل تخم ميزبان در مدت كوتاهي از 8 تا 14 روز بسته به حرارت و رطوبت طي مي‌نمايد. فعاليت نشو و نماي اين حشره در گونه‌ها و سوش‌هاي مناطق مختلف متفاوت مي‌باشد.

زنبور ماده تريكوگراما پس از جفت‌گيري يا بدون جفت‌گيري 30 تا 70 تخم مي‌گذارد. شعاع پرواز با توجه به نوع زراعت و تراكم تخم ميزبان تا چند متر مي‌باشد. در شرايط انسكتاريوم در حرارت 5+-22 درجه سانتيگراد با رطوبت نسبي 85-70 درصد پرورش و تكثير و در حرارت كمتر از 12 درجه سانتيگراد فعاليت آن متوقف شده به خواب (دياپوز) مي‌رود. در مرحله پيش‌شفيره و شفيرگي مي‌توان اين حشره را در يخچال در حرارت 2+-4 درجه سانتيگراد بمدت 1 تا 2 ماه به حالت استراحت ذخيره نمود.

تكثير و توليد انبوه:

براي اينكه زنبور تريكوگراما را به اندازه زياد افزايش دهيم لازم است پروانه‌هاي ميزبان واسط آزمايشگاهي انتخاب گردند. در بين آفات انباري تخم پروانه بيد غلات Sitotroga Cereallela از هر نظر مناسب شناخته شده و از آن در انسكتاريوم‌هاي بخش آفات و بيماري‌هاي گياهي مراكز تحقيقات كشاورزي و حفظ نباتات بدليل وجود اين آفت در كشور و بومي بودن آن، در واحدهاي توليد انبوه و تكثير زنبور بهره‌برداري مي‌شود.

کفشدوزک 7 نقطه‌ای

Coccinella septempunctata L.

Coleoptera: Coccinellidae

کفشدوزک هفت نقطه ای از فراوان ترین و معروف ترین گونه های حشرات شکارچی است که در تمام نقاط مختلف دنیا در مبارزه بیولوژیک کاربرد فراوانی داشته است. لارو و حشرات بالغ از انواع شته های آزاد، گالزا و حتی شته های ریشه، شپشک های نباتی، پسپل ها، تخم و لارو جوان سایر حشرات تغذیه می کند، هر کفشدوزک در دوره لاروی، هزار و هر حشره کامل تا 9000 شته را طعمه خود قرار می دهد.

شکل شناسی

حشره بالغ: نسبتاً بزرگ و به طور 8 ـ 5/5 میلی متر، محدب، با سرسیاه رنگ که از دو طرفین دو چشم پیشرفتگی پیدا نموده است در حاشیه جلویی سرنوار باریک قرمزرنگی مشاهده می شود، شاخک ها دارای قاعده سیاه و بندهای خرمایی رنگ است. سینه سیاه رنگ و دارای حاشیه جلویی صاف که از دو طرف چشم ها را می پوشانند. حاشیه عقبی سینه قوسی است. بالپوش ها به رنگ قرمز نارنجی، کاملاً محدب با حاشیه های صاف و انتهای آن گرد است. سپرچه مثلثی و سیاه رنگ می باشد. روی هر بالپوش سه نقطه سیاه رنگ و یک نقطه سیاه رنگ دیگر نیز به صورت مشترک بین دو بالپوش قرار دارد. سطح زیرین بدن و پاها، سیاه و پوشیده از موهای ظریف و سفید رنگ است.

تخم: تخمها کشیده، و در ابتدا زرد روشن است که به تدریج نارنجی می شود. طول تخم 73/0 ـ 67/0 میلی متر است.

لارو: لارو به رنگ زرد مایل به قهوه ای تا خاکستری مایل به سیاه، به طول 13 ـ 11 میلی متر و دارای لکه های نارنجی رنگ در امتداد طول بدن می باشند. نیم حلقه های پشتی بدن در ناحیه جانبی دارای برجستگی هایی است که روی آنها موهای کوتاه دیده می شود

شفیره: شفیره به طول 7 ـ 6 میلی متر و از انتهای بدن به برگ متصل می شود.

زیست شناسی
این کفشدوزک به صورت حشره کامل در پناهگاه ها نظیر زیر پوست درختان و شکاف دیواره ها زمستان گذرانی می کند. در بهار هنگامی که دما به 12 ریسد کفشدوزک ها از پناهگاه ها خارج و شروع به تغذیه می نمایند. سپس حشرات بالغ، جفت گیری کرده و در دمای بین 30 ـ 20 درجه سانتی گراد بعد از 4 روز تخمگذاری می نمایند، تخم ها به صورت دسته ای (100 ـ 50 عدد) در زیر برگهای گیاهان قرارمی گیرد. تعداد تخم بین 300 ـ 70 عدد و حداکثر تا 3000 عدد گزارش شده است، لاروهای جوان از تخم خارج شده و در قسمت های مختلف گیاه به جستجوی طعمه می پردازد. این حشره دارای 5 سن لاروی بوده که 10 تا 7 روز طول می کشد. شفیره ها در زیر برگ یانقاط دیگر ثابت شده و پس از یک هفته تا ده روز به حشره بالغ تبدیل می شوند . این کفشدوزک دارای 5 تا 3 نسل در سال است.

کنترل بیولوژیک چند آفت گیاهان زراعی توسط حشرات مفید

کنترل بیولوژیک زنبور پلیستز(Polistes)از طریق کفشدوزک(Ladybug)

کفشدوزک ها مخصوصا لارو های آنها شته هایی مثلGreenfly و Blackfly راشکار می کنند و از کرم ،پوسته بدن و لارو های کوچک آنها تغذیه می کنند. کفشدوزک ها شبیه سوسک هستند و با رنگ سیاه و قرمز بیشتر دیده می شوند. لاروهای آنها در ابتدا خیلی کوچکند ولی تا 17 میلی متر رشد می کنند. بدن آنها پوشیده از رنگ های سیاه یا خاکستری با لکه های مشخص قرمز یا نارنجی است. آنها بیشتر در باغات یافت میشوند و در زمستان در سوراخ ساقه های درختان به خواب می روند.

کنترل بیولوژیک حشره White fly با استفاده از زنبور Encarsia Formosa

این حشره یک زنبور کوچک است که به شکل انگل از حشره White fly تغذیه می کند. White fly نو عی حشره کوچک است که از آفات مهم گلخانه ای است. این حشره از شیره گیاهی تغذیه می کند و باعث پژمردگی و تشکیل تودهای کپکی سیاه بر روی گیاه می شود.این روش مخصوصا در صورت هجوم کم حشره مفید است و تا مدت زیادی محافظت ایجاد می کند. مکانیسم کنترل به این صورت است که زنبور روی پوسته لارو White fly تخم گذاری می کند. بعد از خروج لارو ها از تخم، آنها از لارو White fly تغذیه کرده و قبل از تبدیل آنها به شفیره آنها را از بین می برند. باید بلافاصله بعد از مشاهده اولین حشره بالغ White fly نسبت به رها سازی زنبورها اقدام کرد تا کنترل به نحو موثری صورت بگیرد.

چند مثال از کنترل بیولوژیکی توسط حشرات

-گیاه Opuntia spp در استرالیا که در ابتدا به عنوان یک گیاه زینتی کاشته می شد که در سال 1980 بیش از 2/2 میلیون هکتار را با سرعتی معادل 2/0 میلیون هکتار در سال آلوده کرده بود.نوعی بید با نام علمی Cactoblastistis cactorumوارد شده از آرژانتین،روی بوته های تازه روییده کارساز بود چرا که لارو این حشره پس از ایجاد حفره در گیاه موجب ورود باکتریهای مولد پوسیدگی نرم می شد.

-جهت کنترل گل راعی(Hypericum perforatum) از نوعی سوسک برگخوار (Chrysolina quadrigemina) استفاده می شود.

-جهت کنترل سنبل آبی(Eichhornia crassipes  از دو گونه سوسک بانامهای علمی Neochetina bruchi و N.eichhorniaاستفاده می شود.

کنترل بیولوژیک سن مائورا

ــ بسياري از زنبورهاي پارازيتوئيد تخم سن گندم، تخم هاي سن E.maura را نيز پارازيته مي كنند. در بين گونه هاي جمـع آوري و شناسـايي شده در مناطـق گرگان و گنبـد  T. grandis  وT. basalis  از اهميت بيشتري برخوردار هــستند . از  مگس هاي پارازيتـوئيـد سن گندم چندين گونه شنـاسايي شده است كه در بين آنـها
 E. lateralis  و E. oblonga  اهميت بيشتري دارند .

 ــ كنترل طبيعي اين سن توسط دشمنان طبيعي آن به خوبي صورت مي گيرد و خسارت اندك جمعيت هاي آن در مناطق آلوده قابل تحمل است و كنترل شيميايي آن ضروري نيست. در صورت انجام سمپاشي هاي بي رويه عليه سن مائورا و انهدام دشمنان طبيعي آن ، اين سن به آفت خطرناكي شبيه سن گندم تبديل خواهد شد.

کنترل بیولوژیک سن هاي آئليا

ــ كاهش جمعيت دشمنان طبيعي سن هاي آئليا و تخريب مراتع و زيستگاه هاي طبيعي آنها را از عوامل كليدي افزايش جمعيت سن هاي آئليا مي داند.

 ــ بسياري از زنبور هاي پارازيتوئيد تخم سن گندم خصوصآ Trissolcus grandis تخم هاي اين سن ها را پارازيته مي كنند. علاوه بر اين مگس هاي پارازيتوئيد سن گندم نيز روي اين سن ها فعاليت مي كنند كه در بين آنها Elomyia lateralis  از اهميت بيشتري برخوردار است.

کنترل بیولوژیک شته هاي زيان آور غلات

ــ در بين شكارگرهاي شته هاي غلات گونه هاي مختلفي از جنس هاي Coccinella، Scymnus ، Hippodomia ، Adalia  از خانوادة Coccinellidae  جمع آوري و شناسايي شده اند كه در كاهش جمعيت شته هاي غلات نقش موثري دارند. در بين بالتوري هاي خانوادة Chrysopidae گونه هايي از جنس Chrysoperla خصوصآ Chrysoperla carnea در كنترل طبيعي شته هاي غلات اهميت دارند. لارو گونه هاي مختلفي از مگس هاي Syrphidae  از شكارگرهاي خوب شته هاي غلات به شمار مي آيند. گونه هايي از عنكبوت هاي شكارگر اين
 شته ها نيز شناسايي شده اند.

در بين زنبورهاي پارازيتوئيد شته هاي غلات گونه هايي از جنس Aphelinus از خانوادة
   Aphelinidaeو گونه هايي از جنس هاي Aphidius ،   Diaertiella، Ephedrus  ، Lysiphlebus  و Praon جمع آوري و شناسايي شده اند .

کنترل بیولوژیک سوسك سياه گندم

از مورچه ها به عنوان يكي از شكارگرهاي مهم تخم و لاروهاي ريز اين آفت نام مي برد. سوسكي از خانوادة Carabidae  نيز شكارگر لاروهاي درشت و شفيره هاي آن بوده و كلاغ ها و ديگر پرندگان نيز به هنگام شخم زدن خاك از لاروها و سوسك هاي باقيمانده در زمين تغذيه مي كنند.

کنترل بیولوژیک زنبور ساقه خوار گندم

ــ زنبورهاي پارازيتوئيدي از جنس Aprostocetus  از خانواده Eulophidae  و Elachertus  از خانواده Chalcididae جمع آوري شده اند كه لاروهاي آن را پارازيته مي كنند و در كاهش جمعيت آن موثرند.