استفاده كاربردي از واكسنهاي موجود جهت كنترل بيماري كوكسيديوز در طيور-قسمت دوم


زمان واكسيناسيون
بدنبال واكسيناسيون ، جهت كسب ايمني كامل و قابل قبول در پرنده ميبايست يك الي دو مرحله از سيكل تكاملي انگل اتفاق بيافتد.اين امر بدنبال مصرف واكسن و حضور انگل در بستر و دريافت مجدد آن توسط پرنده ممكن خواهد بود.بطور معمول پرندگان از هفته سوم زندگي به بعد در خطر ابتلا به شكل كلينيكي كوكسيديوز ميباشند ، بنابراين برنامه واكسيناسيون ميبايست به نحوي طراحي گردد تا زمان كافي ، جهت كسب ايمني مناسب به پرنده داده شود .واكسنهاي مصرفي موجود در خلال هفته اول زندگي پرندگان بكار برده ميشوند (واكسنهاي Paracox و Livacoxبه ترتيب در سنين پنج الي نه روزگي و هفت الي ده روزگي مصرف مي شوند).البته سيستم ايمني جوجه ها در خلال چند روز اول زندگي قادر به ايجاد ايمنيت يا واكنش مناسب در مقابل انگل نيست و اين نيز به دليل عدم بلوغ نسبي اين سيستم مي باشد.واكسنهاي فعلي غالبا در كارخانه جوجه كشي زمانيكه جوجه ها از تخم مرغ خارج مي شوند و يا در فارم در خلال چند روز اول زندگي جوجه ها مصرف مي شوند (5 Coccivac , Paracox و Immucox) استفاده از واكسن در جوجه كشي ميتواند سبب صرفه جويي قابل ملاحظه اي در مقايسه با استفاده از آن در مزرعه باشد.
روشهاي واكسيناسيون
پرندگان را ميتوان به روشهاي مختلفي از قبيل آشاميدني و يا خوراكي ، بلع قطعات ژل حاوي آيمرياها ، اسپري واكسن در كابينتهاي مخصوص و يا از طريق چشمي واكسينه نمود (جدول شماره2)جهت موفقيت به روش آشاميدني ، دقت در امر مخلوط سازي اووسيستها در آب آشاميدني بطور يكنواخت امري بس مهم است (اووسيستها بدليل سنگين تر بودن وزنشان در ته ظروف آبخوري رسوب ميكنند)به منظور جلوگيري از بروز چنين پديده اي ، واكسنهاي ارائه شده بصورت محلولهايي با ويسكوزيته بالا تهيه مي شوند و يا بصورتي آماده مي شوند كه در هنگام مصرف واكسن را با اينگونه مواد مخلوط كرده و در آبخوريها تقسيم مي كنند .معمولا آب را براي چند ساعت قطع كرده تا پرندگان تشنه شوند.استفاده از واكسن در سيستم آبخوري و اضافه كردن آن به تانك آب سالن و يا بكارگيري آن در سيستم نيپل امكان پذير نمي باشد ، هرچند كه در خصوص واكسن Livacox از اين روش جهت تقسيم واكسن استفاده مي شود.واكسنها را مي توان بطور مستقيم با استفاده از يك دستگاه اسپري برروي غذاي پرندگاني كه چند روز از زندگي آنها مي گذرد اسپري كرد.توجه به اين نكته كه واكسن بطور يكنواخت بر روي تمامي ظروف دان خوري اسپري شود امري مهم است ، جهت دستيابي به اين هدف بايد طول دان خوريها را در دو مرحله با واكسن اسپري نمود و در اين راستا حتما دستورالعمل سازنده واكسن را به اجرا گذاشت .هزينه هاي مربوط در خصوص استفاده از اين روش ، يكي از فاكتورهاي مهم و اساسي در عدم بكارگيري آن در گله هاي جوجه گوشتي بوده است در صورتيكه از اين روش در گله هاي تخمگذار استفاده مي شود .روش ديگر واكسيناسيون استفاده از ژل خوراكي است كه داراي رنگ روشن ميباشد ، اين ژلها حاوي اووسيستها بوده و آنها را درون كارتن حمل جوجه در جوجه كشي و يا در سيني هاي دان خوري در فارم قرار مي دهند .در صورتيكه از اين روش در جوجه كشي استفاده مي شود ، ميبايست شرايطي را فراهم نمود كه تمام جوجه ها داراي شانس يكسان جهت مصرف واكسن داشته باشند .جهت فراهم نمودن شرايط مناسب بايد ميزان نور كافي بوده تا ژل به خوبي ديده شود و بعلاوه فضا و زمان كافي نيز براي جوجه ها در نظر گرفته شود .در صورت استفاده از ژل در مزرعه بهتر است آن را بر روي كاغذ بر روي سيني هاي دان خوري بطور منظم در سرتاسر سالن توزيع نمود.يكي ديگر از مزاياي استفاده از ژل بغير از واكسينه نمودن جوجه ها تامين آب مورد نياز آنها مخصوصا در زماني است كه بايستي مسافتهاي طولاني را طي نمايند سن مصرف
روش مصرف
نام واكسن
در جوجه كشي ، روز اول در مزرعه
در جوجه كشي ، 3 الي 14 روزگي
روز اول در مزرعه
7 الي 10 روزگي
آب آشاميدني ، غذا ، طريقه چشمي ، اسپري
آب آشاميدني ژل خوراكي
آب آشاميدني ، غذا
آب آشاميدني
Coccivac
Immucox
Paracox
Livacox


جدول شماره 2 : روشهاي مختلف استفاده از واكسن كوسيديوز در پرندگان

طريقه ديگر واكسيناسيون استفاده از روش چشمي است كه روشي غير معمول بنظر مي رسد (زيرا معمولا انگل از طريق عمل بلع وارد بدن مي شود)مجراي اشكي – بيني در پرنده به فضاي اطراف چشم (بافت ملتحمه)، حفره بيني و محوطه دهاني – حلقي پرنده ارتباط دارد و از اين مسير اووسيستها ميتوانند به روده پرنده دسترسي پيدا كنند . در صورتيكه اين روش به درستي بكار گرفته شود ميتوان دز يكساني به تك تك پرندگان رساند. آزمايشات انجام شده نشان داده اند كه پرندگان واكسينه شده بدين روش توانايي ايجاد ايمنيت در مقابل بيماري را تا هفته چهارم زندگي داشته اند.
در آمريكا ، اكثر شركتهاي پرورش دهنده طيور ، پرندگان را بر عليه كوكسيديوز واكسينه مي نمايند و عمدتا از روش اسپري در كارخانه جوجه كشي استفاده مي نمايند .در اين روش يك رنگ مخصوص به واكسن آماده شده اضافه نموده و سپس مورد استفاده قرار مي گيرد .محتويات واكسن بطور دائم تكان داده ميشود تا واكسن بطور يكنواخت مصرف گردد.سبدهاي حاوي جوجه بر روي نوارهاي متحرك قرار داده شده و اين سبدها از كابينت اسپري كننده واكسن عبور مينمايند و دز از قبل تعيين شده واكسن بر روي جوجه ها اسپري ميشود.غالبا واكسن بر روي سر ، پشت و پهلو جوجه ها اسپري شده و بدليل رنگ موجود جوجه ها به يكديگر نوك زده و و اكسن را دريافت مينمايند .
تنها يك گزارش در خصوص مقايسه روشهاي مختلف واكسيناسيون وجود دارد.در اين مقايسه جوجه هاي يكروزه ، واكسن تخفيف حدت نيافته Immucoxرا به روشهايي از قبيل ، ژل خوراكي ، اسپري در كابينت و تزريق مستقيم به داخل چينه دان دريافت نمودند.روش استفاده از ژل سبب ايجاد بهترين ايمنيت بر عليه درگيري با بيماري گرديد.با اين حال نياز به انجام مطالعات بيشتري در اين زمينه ميباشد تا بتوان مناسبترين و كارآمدترين روش واكسيناسيون جوجه ها را بر عليه گونه هاي آيمريا مشخص نمود.


مصرف صحيح و يكنواخت واكسن
دريافت دز صحيح توسط تمام پرندگان يكي از نكات مهم در امر مصرف واكسن ميباشد.در نظر داشتن اين اصل اساسي ، مخصوصا در رابطه با واكسنهاي تخفيف حدت نيافته ، بدليل اينكه آيمرياهاي موجود در واكسن مي توانند در پرندگان حساس توليد ضايعه نمايند ضروري است .از طرفي اهميت مصرف صحيح و توزيع يكنواخت واكسن در رابطه با واكسنهاي تخفيف حدت يافته نيز از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد ، زيرا در صورتيكه پرندگان به خوبي واكسينه نشوند و يا دز كافي از واكسن را دريافت ننمايند ، احتمال درگيري اينگونه پرندگان با سويه هاي بيماريزاي مزرعه وجود دارد.در آزمايشي ، نسبت پرندگاني كه بدنبال مصرف واكسن CoccivacB بطريق چشمي واكسينه شده و اووسيست را از طريق مدفوع دفع ميكردند مورد بررسي قرار گرفت . نتايج بدست آمده نشان دادند كه اووسيستهايي با اندازه كوچك و متوسط (احتمالا ايمريا آسرولينا و تنلا) به ترتيب به ميزان %86 و %95 ، 6 الي 8 روز پس از واكسيناسيون در مدفوع پرندگان ديده شده است.
در مطالعه اي كه 7 روز پس از دريافت واكسن تخفيف حدت نيافته Immucox به ميزان سه برابر دز نرمال بر روي ضايعات حاصل در روده پرندگان انجام پذيرفت نتايج جالب توجهي بدست آمد .واكسن فوق به سه طريق مختلف مورد مصرف قرار گرفت ، در گروهي به طريق آشاميدني ، در عده اي از جوجه ها بطريق اسپري در كارخانه جوجه كشي ، و برخي نيز با استفاده از ژل خوراكي واكسينه گرديدند .ضايعات حاصله در پرندگاني كه واكسن را از طريق اسپري در كارخانه جوجه كشي دريافت كرده بودند كمترين ميزان را نشان مي دادند(در درجه بندي انجام شده جهت ضايعات براي قسمتهاي ابتدايي ، مياني و سكوم به ترتيب اعداد 4/0 ، 4/0 و صفر بدست آمد).اين وضعيت براي ساير پرندگاني كه بطريق ديگر واكسينه شده بودند ، صدق نكرده ضايعات حاصله در آنها بيشتر بود ( در پرندگاني كه واكسن را از طريق ژل خوراكي دريافت كرده بودند به ترتيب اعداد 3/1 ، 2/1 و6/0 بدست آمد). وجود ضايعات حاصله نشان دهنده كسب يكنواختي بيشتر و بهتر در استفاده از روش ژل خوراكي ميباشد.

 

منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )