گیاه دارویی جین سنگ
گیاه دارویی جین سنگ
Panax ginseng
Ginseng
Araliaceae
مقدمه و گیاهشناسی
جین سنگ یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی می باشد که از دیرباز در نزد مردم چین مورد توجه بوده است. نام این گیاه به معنی ریشه آدم نما می باشد که بدلیل شباهت زیاد ریشه آن به انسان است. در چند دهه اخیر توجه فراوانی به این گیاه شده است و یکی از گیاهان دارویی می باشد که در زمینه های تحقیقاتی بیوتکنولوژی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در این وبلاگ همواره سعی بر معرفی گیاهان دارویی موجود در کشورمان ایران بوده است ولی در این مطلب با رویکردی دیگر در نظر است یک گیاه دارویی پر مصرف و مهم در سطح جهان معرفی گردد.
جین سنگ گیاهی است علفی و چندساله که ارتفاع آن گاها به 80 سانتی متر هم می رسد. برگ های این گیاه بصورت مرکب پنج برگچه ای بوده و گل های سفید تا کرم رنگ آن در سال سوم ظاهر می گردند. ریشه جین سنگ سفید تا زرد کم رنگ می باشد و طول آن تا 20 سانتی متر گزارش شده است.
نیازهای اکولوژیکی و پراکنش
جین سنگ گیاهی است سایه پسند و رطوبت دوست که در محدوده دمایی 9 تا 15 درجه بخوبی رشد می نماید.
کاشت، داشت و برداشت
تکثیر این گیاه بوسیله بذر صورت می گیرد ولیکن بایستی توجه داشت که بذرهای این گیاه دارای نیاز سرمایی می باشند و قبل از کاشت بایستی تیمارهای مورد نیاز جهت رفع نیاز سرمایی آنها انجام پذیرد. تولید جین سنگ کار دشواری است زیرا بایستی سایبان های مورد نیاز را برای پرورش این گیاه فراهم نمود. برداشت ریشه ها در سال پنجم یا ششم صورت می گیرد.
تركيبات شيميايي و فرآوری
مهمترین ترکیبات موجود در ریشه جین سنگ عبارتند از: ترکیبات ساپونینی (ترپن گلیکوزیدها)، اسانس (مهمترین ترکیب موجود در اسانس پاناسن می باشد)، مواد معدنی، ویتامین ب 12 و ... . ریشه ها را پس از شستشو در دمای 35 درجه خشک می نمایند.
خواص درمانی و کاربردها
خواص درمانی متعددی برای ریشه جین سنگ معرفی شده است ولی مهمترین آنها عبارتند از: افزایش قدرت فکری و عضلانی بدن، افزایش مقاومت به بیماری ها، تقویت کننده و افزایش دهنده نیروی جنسی و ... . ریشه جین سنگ بطور گسترده در درمان بسیاری از بیماری ها بصورت فرموله شده در داروها بکار می رود و هر روز استفاده ای نوین برای این گیاه یافت می شود. امید است تولید این گیاه در مناطق مستعد کشور مورد بررسی قرار گیرد.
تکثیر جین سنگ :
1. بذر: مقدار بذرلازم برای کشت هرهکتار بین 100 تا 130 کیلوگرم است. به طور طبیعی 60 تا 70 درصد بذور کاشته شده جوانه می زنند . عمق کاشت بذر 5/2 سانتی متر است و بذر در شرایط طبیعی پس از 18 تا 22 ماه جوانه می زند ولی چنانچه بذرها توسط سرما به طور مناسبی تیمارشوند پس از 8 ماه سبز می شوند. بطور معمول برای کاشت بذر جین سنگ از بذرکارهای پنوماتیکی استفاده می شود.
2. تقسیم ریشه: ریشه های جین سنگ را می توان تفکیک کرد و به عنوان گیاهی مجزا کاشت. تقسیم ریشه در اواخر تابستان و یا اوایل پاییز پس از آنکه قسمت های هوایی گیاه شروع به خشک شدن کردند انجام می گیرد. ریشه ها را با زاویه35 تا 45 درجه نسبت به خط عمود در شیاری که از قبل آماده شده است کشت می کنند .در این روش فاصله ی بوته ها از هم 8 تا 25سانتی متر وفاصله خطوط کاشت ازهم 15 تا 25 سانتیمتر است.
عملکرد:
عملکرد محصول این گیاه در کشور کره 2 تا 5 تن در هکتار و در آمریکا 2/1 تا 5/2 تن است.
آماده سازی بستر بذر :
برای شروع کار باید بستری را انتخاب کرد که مشخصات pH ، مواد غذایی و وضعیت زهکشی آن ازقبل مشخص شده باشد. آماده سازی بستر شامل : 1- بالا آوردن سطح بسترکاشت 2- مالچ پاشی و 3- ایجاد سایه انداز است.
عملیات داشت :
وجین علفهای هرز، اسپری مزرعه با قارچکش های مناسب، کنترل کردن آفاتی مانند لیسه ها، ایجاد تراکم مناسب از گیاه مورد نظر، گاهی اوقات کلسیم به شکل گچ یا سنگ گچ به کار برده می شود.
برداشت ریشه:
بعد از گذشت حدود 6 سال یا بیشتر می توان ریشه ها را برداشت کرد. ریشه ها در اواخر تابستان یااوایل پاییز برداشت می شوند. جین سنگ را می توان با استفاده از ماشین برداشت سیب زمینی که اصلاحاتی در آن صورت گرفته برداشت کرد. ریشه ها را بعداز برداشت شسته و و در دمایی که یخ نزنند به مدت 4 تا 6هفته انبار می کنند. خشک کردن ریشه های جین سنگ در کوره های مخصوص که جریان هوای گرم در آن قابل کنترل است انجام می گیرد.