راش ، با نام علمی Fagus orientalis درختی است پهن برگ از تیره راش (Fagaceae) که ۲۴درصد تعداد و ۳۰ درصد حجم درختان جنگلهای شمال را تشکیل میدهد. تعداد زیادی از تحقیقاتی که درباره جنگلهای شمال انجام میشود ، مربوط به این گونه است زیرا مرغوبترین چوب را درکشور دارد و دراغلب نواحی جنگلهای شمال میروید. با این حال به گفته کارشناسان، آگاهی چندانی از خصوصیات ژنتیکی این درخت وجود ندارد و تحقیقات زیادی باید در اینباره انجام شود.
یکی از کارشناسان ارشد جنگلداری درباره این گونه ارزشمند گفت:درحدود ۱۳ گونه راش در جهان شناسایی شده که ۱۰گونه آن مربوط به کشورهای شرق آسیا است.
"میثم میارعباسی" در گفتگو با ایرنا افزود : راش موجود در جنگلهای شمال، گونه خزری یا هیرکانی است.
وی درباره چوب این درخت اظهار داشت : راش چوبی نیمه سنگین و نیمهسخت به رنگ کرم تا صورتی پر رنگ دارد و خوش کار است.
این کارشناس ارشد جنگلداری ادامه داد: ارتفاع راش به ۳۰ ـ ۴۰ متر وقطر آن به ۱/۵متر میرسد و اغلب در محدوده ارتفاعی ۶۰۰ ـ۲۲۰۰ متر از سطح دریا دیده میشود.
میارعباسی اضافه کرد : تنه آن، صاف و استوانهای است و بیشتر تنه را چوب تشکیل میدهد و مغز چوب آن کم است.
وی ادامه داد: راش، درختی است تک پایه و خزانکننده دارای گلهای مخروطی و میوه فندقه که با زادآوری طبیعی و یا بذرپاشی در پاییز و زمستان تکثیر میشود.
میارعباسی گفت : این درخت هرپنج سال یک بار بذر فراوان تولید میکند و در جوانی "جست" میدهد ولی در سنین بالا جست دهی آن کم میشود.
این کارشناس ارشد جنگلداری بیان داشت : راش ، خاک حاصلخیز با گیاخاک زیاد و مواد معدنی غنی و آب و هوای مرطوب و سرد را میپسندد.
وی گفت : نجارها، چوب راش را "چوب جنگلی " مینامند و ازدید آنان ، مرغوبترین چوب در ایران است و در صنایع روکش ، تختهلایه، تراورس ، مبل و ساختمانسازی کاربرد دارد.
میارعباسی یادآور شد : این درخت دارای مصارف روستایی بسیار است که میتوان به ساخت در، پنجره، تیر، ستون، چهارپایه، کفش چوبی و گهواره اشاره کرد.
وی گفت: از بذر این درخت روغنی استخراج میشود که ۲۰ـ ۲۵درصد آن خوراکی و شامل گلیسریدهای پالمتیک و اولئیک است.
به گفته کارشناسان ، راش درختی است سایه پسند با پوست نازک که در نتیجه گرما و تابش شدید آفتاب باعث آفتاب زدگی و سوختگی پوست آن و از بین رفتن کامبیوم میشود. البته پوست نازک این حسن را دارد که صاعقه را از خود عبور میدهد و آسیب پذیری درخت بر اثر اصابت صاعقه، کم میشود.
پژوهشگر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران درباره درخت راش گفت: از آنجا که این گونه، اولین درخت تجاری جنگلهای شمال است، در دهههای اخیر تحقیقات زیادی درباره آن انجام شده است.
"یوسف گرجی بحری" افزود: این درحالی است که خیلی از گونههای مهم نظیر ون، بارانک و گیلاس جنگلی، در جنگلهای شمال وجود دارد که چون اهمیت اقتصادی شان به اندازه راش نیست، تحقیقات کمی درباره شان انجام شده است.
وی تاکیدکرد: با وجود این، پژوهشهای انجام شده درباره راش ، کاستیهایی به ویژه در بخش اکوتیپ و تنوع ژنتیکی دارند.
به گفته این پژوهشگر، به جز موارد یادشده ، تحقیقات زیادی در زمینههای جنگل شناسی، خواص مکانیکی چوب، بذر، تولید نهال و زادآوری راش انجام شده است.
گرجی بحری ادامه داد: درجنگلهای بکر و طبیعی، زادآوری راش به صورت طبیعی و در سطح کوچک ۳۰۰ـ ۴۰۰متر مربعی انجام میشود.
به گفته او در سطح کمتر از هزار مترمربع، جنگل راش خود به خود احیا می شود ولی اگر سطح بزرگ تراز ۱۰۰۰ ـ ۱۵۰۰ متر مربع باشد، گونههای علفی غالب میشود.
پژوهشگر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران ادامه داد: در این حالت باید عرصه را محصور و بعد از ریشهکنی گیاهان ناخواسته، بذرکاری یا نهال کاری کنیم.
گرجی بحری بیان داشت: بهتراست در ابتدا، گونه پرستار مانند پلت یا توسکا کاشته شود و تاحد امکان اجازه دهیم بذر راش به طور طبیعی، مستقر شود زیرا بذرکاری و نهالکاری راش به دلایل نه چندان مشخص، چندان موفقیت آمیز نیست.
وی افزود: اگر سطح، خیلی بزرگ باشد، بذرکاری کپهای یا خطی با پلت یا توسکا انجام میدهیم و با ایجاد اشکوب نهال، بعد از سهسال ، بذر یانهال راش کاشته میشود.
به گفته کارشناسان ، راش در جنگلهای شمال باگونههای متعددی همچون کوله خاس، سیاه گیله، آسپرولا، لوزولا، کارکس، خُلر، شمشاد، ممرز و سرخدار تشکیل جامعه گیاهی میدهد و حضوری چشمگیر و تعیینکننده در گستره وسیعی از این جنگلها دارد. با توجه به ارزش فراوان چوب این درخت درصنایع چوب، انجام یافتن هرتحقیق که ویژگیهای آن را روشن تر کند، در افزایش ارزش افزوده محصولات راش تاثیر دارد.
